Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Ixtisoslashgan tibbiy yordam –  mutaxassis  shifokorlar 

tomonidan  maxsus  tibbiy  vositalardan  foydalangan  holda  tibbiy 

muassasalarda  ko‘rsatiladigan  davolash-profilaktik  tadbirlar  maj-

muyi.  Bu  turdagi  tibbiy  yordam  oliy  darajadagi  tibbiy  yordam 

hisoblanadi. 

Malakali  tibbiy  yordam  hamda  ixtisoslashgan  tibbiy  yordam 

turlari davolash muassasalarida ko‘rsatiladi. 

Zaharli modda bilan zaharlanganda ko‘rsatiladigan birinchi 

yordam usullari.  Zaharlangan  kishiga  tibbiyot  xodimlari  yetib 

kelguniga  qadar  uning  atrofidagilar  tomonidan  yordam  ko‘rsatib 

turilishi  lozim.  Bunday  yordam  turi  birinchi  yordam  deb  yuritilib, 

har  bir  kishi  bilishi  va  amalga  oshira  olishi  lozim.  Quyida  zaharli 

modda bilan zaharlanganda ko‘rsatiladigan birinchi yordam usullari 

batafsil keltiriladi.

Asabni falajlovchi yoki fosfororganik zaharli moddalar bilan 

zaharlanganda birinchi yordam: 

---

54

– gazniqob kiydirish;

– imkoni bo‘lsa ziddi zahar yuborish;

– qisman sanitar ishlov berish;

– sun’iy nafas berish (lozim bo‘lsa);

– zararlangan hududdan olib chiqish;

– tibbiy muassasaga evakuatsiya qilish.

Teriga ta’sir qiluvchi zaharli moddalar bilan zaharlanganda:

– ko‘zni suv bilan yuvish, yuz terisini qisman sanitar ishlovdan 

o‘tkazish, gazniqob kiydirish;

– tananing ochiq qismlarini hamda kiyimlarning tananing ochiq 

qismlarga yaqin joylarini sanitar ishlovdan o‘tkazish;

– zaharli modda oshqozonga tushganida qustirish;

– zararli hududdan olib chiqish.

Umumiy zaharlash ta’siriga ega bo‘lgan zaharlovchi moddalar 

bilan zaharlanganda birinchi yordam:

– gazniqob kiydirish;

–  nafas  olish  buzilganda  yoki  nafas  to‘xtaganda  sun’iy  nafas 

berish;

– zararli hududdan olib chiqish;

– davolash muassasasiga yuborish.

Bo‘g‘uvchi ta’sirga ega bo‘lgan moddalar

  bilan  zaharlanganda 

birinchi yordam:

– 

jabrlanuvchiga  gazniqob  kiydirish  va  zararli  hududdan  olib 

chiqish;

– 

nafas olmayotgan bo‘lsa sun’iy nafas berish;

– 

jabrlanuvchining tinch (harakatsiz) yotishini ta’minlash;

– 

tibbiy muassasaga yetkazish.

Ta’sirlantirish xususiyatiga ega bo‘lgan zaharli moddalar bilan 

zaharlanganda birinchi yordam:

– 

gazniqob kiydirish;

– 

nafas  yo‘llaridagi  og‘riqni  bartaraf  qiluvchi  dori  vositasini 

gazniqob maskasi tagiga joylash;

– 

zararli hududdan olib chiqish;

---

55

– 

gazniqobni yechib, suv yordamida ko‘zni yuvish;

– 

jabrlanuvchini kasalxonaga yuborish.

Ruhiy-kimyoviy ta’sirga ega bo‘lgan zaharli moddalar bilan 

zaharlanganda birinchi yordam:

– 

gazniqob kiydirish;

– 

qisman sanitar ishlovdan o‘tkazish;

– 

zararlangan hududdan olib chiqish;

– 

kuchli ruhiy buzilish mavjud bo‘lganida kasalxonaga yuborish.