Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

лар ва шакллар, синтактик қурилмаларнинг бутун бир
тизимини қўллаш орқали шаклланади.
Мутедир совиган кулранг бетонлар
Қуёшнинг сочилган оқчаларига.
Наҳотки жо бўлса ёзги суронлар
Хотирнинг қировли токчаларига?!
(Абдулла Шер)
Бу тўртликда бирорта сўз ёки 
бирикманинг ўрин-
сизлиги сезилмайди. Матнга киритилган 
ҳар бир тил
бирлиги, синтактик қурилма умумий мақсаднинг юзага
чиқишига ўз ҳиссасини қўшмоқдаки, натижада гўзал
ва хаяжонли нутқ пайдо бўлган.
Уринлилик кўп томонли хусусиятдир, яъни гап учун
сўз, сўэ бирикмасининг ўринлилиги, матн 
учун айрим
гапларнинг ўринлилиги, матннинг нутқ сўзланиб турган
вазият учун ўринлилиги, 
нутқнинг 
аудитория 
учун
ўринлилиги (тингловчиларнинг ёши. билими, онги, иж-
тимоий ҳолатига мослиги) каби. 
Шуларга боғланган
ҳолда, одатда, 
ўринлиликнинг 
қуйидаги 
жиҳатлари
фарқлэнади: услуб 
ўринлилиги, тил 
бирликларининг
парча учун ўринлилиги, ваэият ўринлилиги, шахсий-ру-
ҳий ўринлилик.
Маълумки, адабий тил 
сўэлашув, 
расмий, илмий,
публицистик, бадиий услубларга эгадир Уларнинг ҳар
бирининг ўэ хусусиятлари бор. Тпл 
материалларини
танлаш қонун-қоидалари мавжуд. Сўз, сўэ бирикмала-
ри, синтактик қурилма ва бутун нутқ туэилиши система-
сининг ўринлилигини 
тил услуби 
белгилайди ҳамда
бошқаради. У ёки бу сўзнинг, бирикманинг, синтактик
қурилманинг лозим ёки лоэим эмаслигини ҳар бир ус-
лубнинг ўэи ҳал қилади.
Уэбек бадиий адабиётида ўринсиз нутқнннг энг ях-