Кирисиў. Жеке раўажланыў биологиясы пәниның раўажланыў

Адам ҳәмледарлығының дәслепки дәўирде эмбрион 
раўажланыўы (Ю.И. Афанасев, 1990 бойынша).
 
1-примордал фолликулалар; 2-өсип атырған фолликула; 3-жетилген 
фолликула; 4-овуляция; 5-фолликула клеткалары; 6-туқымланыў; 7-зигота 
(пронуклеуслардың жақынласыўы); 8-зиготаның биринши бөлиниўиниң 
метафаза басқышы; 9-13-эмбрион бөлшеклениўиниң түрли басқышлары; 14-
бластула; 15-эмбрионның жатыр дийўалына имплантацияланыўының 
басланғыш дәўири; 16-гаструляцияның басланғыш дәўириндеги эмбрионның 
жатыр силекейли қабатына жабысыўы; 17-жатырдың силекейлы қабаты; 
18-жатырдың булшық ет ҳәм сероз қабаты. 
Жоқары сүт емизиўшилерде зародыш хорионы өсимшелериниң жатыр 
дийўалына кириў ҳәм олардың жатыр силекейли қабығына батыў муғдарына 
қарай төмендеги плацента типлерине бөлинеди: ярым плаценталыларда 
(шошқаларда, атларда ҳәм кит тәризлилерде, түйелерде, лемурларда, 
бегемотларда) ушырасады. Қол бармақларының қолғапқа кирип турғанындай 
хорион өсимшелери жатыр дийўалының силекейли жыйрықларына батып 
турады. Десмохориаллық плацента (гүйис қайтарыўшыларда ушырасады) 
хорион өсимшелери жатырдың силекейли қабатын бузып, оның тутастырыўшы 
тоқымалық қабатына кирип турады; бирақ жатырдың қан тамырлары 
дийўалына жетпейди. Эндотелиохориаллық плацентада (жыртқышларда 
ушырасады) урық ҳәм ана қан тамырлары бир-бирине тийиседи; хорион 
өсимшелери жатырдың барлық тутастырыўшы тоқыма қабатлары арқалы өтип, 

---

85 
оның ыдысларынан жатырдың эндотелиохариаллық ыдыс дийўаллары менен 
айрылып турады. Гемохориаллық плацентада приматлар урығы ыдыслары ана 
организми менен бир қанша тығыз байланысады. Хорион өсимшелер жатыр 
силекейли қабатынан, қан алып жүриўши ыдыслары эндотелияларын тесип ана 
қаны менен толған атаўшаларына малынып турады. Солай етип, урық қаны ана 
қанының хорионның сыртқы жуқа қабығы менен ҳәм зародыштың капиллярлық 
ыдысларының дийўаллары менен айрылып турады. Мағлыўматларға қарағанда 
хорион өсимшелери клеткалары пиноцитоз жолы менен ана қаны тамшыларын 
пүтинлей жутатуғынлығы белгили болды. Соған қарамастан урықтың қан 
тамырларына айырым зыянлы затларды өткермейтуғын плацентарлық тосық 
бар. Буны үйрениў үлкен әҳмийетке ийе.