B. Q. Haydarov

19.2. Daryoda harakatlanishga doir masalalarni yechish
Daryo bo‘yicha harakatga doir masalalarda 
daryo oqimi bo‘yicha 
harakat 
tezligini, 
daryo oqimiga qarshi
harakat tezligidan farqlash lozim bo‘ladi.
Aytaylik, qayiqning o‘z tezligi, ya’ni uning turg‘un (oqmaydigan) suvdagi 
tezligi – 8 km/soat, daryo oqimining tezligi esa 2 km/soat bo‘lsin.
Unda qayiqning daryo oqimi bo‘yicha harakat tezligi – uning o‘z tezligi va 

---

89
daryo oqimi tezliklari yig‘indisidan iborat bo‘ladi: 8 + 2 = 10 (km/soat).
Ʋ
oqim bo‘yicha
 = 
Ʋ
qayiq
 + 
Ʋ
oqim
Qayiqning daryo oqimiga qarshi harakat tezligi – uning o‘z tezligi va daryo 
oqimi tezligi ayirmasidan iborat bo‘ladi: 8 – 2 = 6 (km/soat).
Ʋ
oqimga qarshi
 = 
Ʋ
qayiq
 – 
Ʋ
oqim
3- misol. 
Kater daryo oqimi bo‘yicha suzmoqda. Daryo oqimining tezligi –
3 km/soat. Agar katerning o‘z (turg‘un suvdagi) tezligi 18 km/soat bo‘lsa, u
2 soatda qancha masofani bosib o‘tadi?
Yechish. 
Kater oqim bo‘yicha suzgani uchun uning harakat tezligi uning o‘z 
tezligi va daryo oqimi tezliklari yig‘indisidan iborat bo‘ladi: 18 + 3 = 21 (km/soat). 
Kater bu tezlik bilan 2 soatda 21 ∙ 2 = 42 (km) masofani bosib o‘tadi.
Javob:
42 km.
19.3. III bobga doir masalalar yechish
424.
Ifodaning qiymatini toping:
a) 210 + 210 + 210 + 210 + 4571; b) 88 + 88 + 88 + 333 + 333 + 333; 
d) 523 + 523 + 3278 + 523 + 3278; e) 6530 + 153 + 153 + 6530 +153 + 153.
425.
Guruhlash qonunidan foydalanib, ko‘paytmani hisoblang.
a) 25 · (4 · 7709); b) (200 · 13) · 5; d) 8 · (125 · 333); e) (1010 · 4) · 25.