R. I. Toshmuhamedov

jasida ildiz poyaga zaxira oziq moddalar to‘playdi (40-rasm).
40-rasm. Dala qirqbo‘g ‘ini (Equisetum arvense):
A - vegetativ novda; B-D - spora hosil qiluvchi novda: E - qin; F - sporangiyaii 
sporafil; G, H, I, - sporalar: 1 - tugunakli ildizpoya; 2 - spora hosil qiluvchi boshoqcha; 
3 — qalqon; 4 - sporangiy; 5 - oyoqcha; 6 - perina, 7 - elaterlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Sporali novda qo‘ng‘ir tusda b o‘lib, xlorofillsiz, shoxlanmagan, bo‘yi 15-30 sm.
B o‘g ‘inlar shakli o ‘zgargan barg qinlari bilan qoplangan. Poyaning uchki qismi
spora hosil qiluvchi boshoqcha bilan tugallanadi. Vegetativ (yozgi, steril) novdalar
esa, yashil, shoxlangan, qini silindrsimon, tishchalari esa lanset - bigizsimon.
Mikroskop yordamida spirtda fikrsirlangan yoki tirik sporali boshoqcha kuza­
tiladi. Boshoqchaning yuqori qismi uchli. Sporasaqlovchi boshoqcha - o ‘q va unga
maxsus oyoqcha vositasida tutashgan 6 qirrali qalqonchaga, uning pastki qirrasiga
joylashgan, qopchasimon sporangiyalarga ega, sporangiyalarda ko‘p sondagi spo­
ralar yetiladi.
Sporalar tuzilishini o'rganishda maxsus tayyorlangan preparatlardan foydalani­
ladi. Buning uchun quritilgan boshoqcha buyum oynasi ustiga qoqiladi (silkitiladi).
Buyum oynasi ustiga tushgan ozgina bir xildagi sporalarga qoplagich oyna yopil-
may (suv ham tomizilmaydi), mikroskop ostida kuzatiladi.
Sporaderma 3 qavatdan iborat bo‘lib, ya’ni ekzina va intinadan boshqa yana
tashqi qavat perina bo‘lib, undan sporalaming yetilish davrida ikkita spiral lenta -
elateriyalar shakllanadi. Agar sporalami namiqtirib mikroskopda kuzatilsa, nam-
lik ta’sirida elateriyalar buralib qolganligini kuzatamiz. Umuman olganda, bizga
ma’lumki, elateriyalar sporalami to ‘da bo‘lib sog‘ilishini ta’minlaydi. Sporalar