R. I. Toshmuhamedov

di. B a’zi bir sin f vakillarida bir xildagi sporalar hosil bo‘!sa (erkak qirqquloq), ba’zi
vakillarida esa har xil sporalar (katta-kichik) hosil bo‘ladi (suv qirqquloqlari).
K o‘pchilik vakillarining poyasi qisqa bo‘!ib, bargi faqat yuqori tomonidan
shakllanadi, qo‘shimcha ildizlar esa pastki tomonidan hosil bo‘ladi. Sporangiylar
to ‘plami (soruslar) esa assimilatsiya qiluvchi barglaming (pastki) orqa tomonida
joylashgan (4 1 -rasm).
Gametofit o ‘simtalari, odatda, bir qavat hujayralardan iborat bo‘lib, ular yer
ustki, yashil.
Har xil spora hosil qiluvchi vakillarida esa mikro- va megasporangiylar hosil
b o‘ladi, har bir megasporangiy 32 tadan megaspora hosil qiladi, lekin faqat bit-
tasigina hayotchanlik xususiyatiga ega. Har qaysi mikrosporangiyda esa 64 tadan
mikrospora bo‘ladi.
Mikro- va megasporangiylar bir-biri bilan tutashgan sporakarpiyalarda joylash­
gan b o‘lib, sporalar sporangiylar ichida o ‘sadi.
Har xil spora hosil qiluvchi vakillarida gametofitlaming reduksiyalanishi kuza­
tiladi. Masalan, erkak gametofitning vegetativ qismi faqat ikkitagina hujayraga ega.
U rg‘ochi gametofit esa shunchalik kiclikinaki, uning bir qismi megaspora qobig‘ida
qoladi.
Boshlang‘icli o ‘sish davrida sporofit-yashil urg‘ochi gametofit hisobiga oziqla-
nadi (Salvinia, Marsilla va boshqa).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

41-rasm. Erkak qirqquloq (Dryopteris filix-mass):
A - sporofit; В - sorusli barg qismi; D - sorusli barg ko‘ndalang kesigi; E, F, G - spo­
rangiy va uning ochilishi; H - spora: 1 - induziya; 2 - platsenta; 3 - sporangiy oyoqchasi; 
4 - sporangiy; 5 - halqa.
Topshiriqlar
1. Keng tarqalgan turlar gerbariysi va tirik qirqquloq namunalari bilan tanishish