R. I. Toshmuhamedov

siyalangan, bitta o'rta tomirchaga ega, Sporangiyalari esa sporofillarida joylashgan
bo‘lib, boshoqchalarga to‘plangan (39-rasm).
Devon vapaleozoy eralarida bu bo‘limning ko‘pgina vakillari daraxtsimon bo‘lib,
keng tarqalgan. Hozirgi kunda bu bo‘limning faqatgina bitta qirqbo‘g ‘insimonlar
sinfiga, bu sinf esa faqatgina bitta qirqbo‘g ‘inlar (Eguisetum) turkumiga ega. Bu
turkum 30 dan ortiq turga ega bo‘lib, hammasi o ‘tsimon o‘simliklardir.
Topshiriqlar
1. Turkumning bir turini to‘liq ifodalash (morfo-biologik va sistematik belgi­
lar).
2. Spora saqlovchi boshoqchaning (poyaning) tuzilishini o‘rganib chiqib, chizib
olish va ularni belgilash.
3. Mikroskop ostida dala qirqbo‘g ‘imi sporalarini kuzatish.
4. Chizma holida qirqbo‘g ‘imlar taraqqiyot (hayotiy) siklini ifodalash.
5. Yozgi-vegetativ novdaning tuzilishi bilan tanishish.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

39-rasm. Qirbo‘g‘inIar hayotiy sikli (Equisetum turk.):
M - meyoz.
Ish tartibi
Namuna sifatida respublikamizda keng tarqalgan va aniqlash oson bo‘lgan tur
dala qirqbo‘g ‘imi (E. arvense)ni olish mumkin. Gerbariy namuna asosan spora hosil
bo‘lish davrida yig‘iladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Dala qirqbo‘g ‘imining sporofiti ko‘p yillik, ildiz poyali, o ‘t o ‘simligi bo‘lib, il-
dizpoya tugunaklarga ega. Ular yong‘oq kattaligida bo‘lib, zaxira kraxmal to‘playdi.
Asosan 2 xil novda hosil qiladi - erta bahorgi sporalar hosil qiluvchi poya sporalar
yetilgach, quriydi va kechbahorgi (yozgi) - ularda sporalar hosil bo‘lmaydi, ular
yozgi vegetativ novdalar deb nomlanadi. Ular vegetatsiya davomida fotosintez nati­