Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Xarita asosida joylarni hamda belgilangan manzillarni topish. 
O‘quvchi 
matnda uchragan manzillarni yoki ma'lum bir joylarni xaritadan izlab topishlari 
kerak. Masalan, quyidagi misolda ikkita qahramon ikki xil manzillarga sayohat 
uyishtirishini aytib o‘tishgan: 
布朗太太想先去上海，苏州，杭州，欣赏江南景色，然后坐飞机到南方
最大的城市广州，最后游览一下桂林山水。布朗先生最研究中国古代文
化的，他布朗先去新疆看看，再到古城西安，然后从西安坐火车去成
都，重庆，再坐船游览有名的长江三峡。
So‘rovnomani to‘ldirish. 
O‘qilgan matn bo‘yicha so‘rovnoma to‘ldiriladi. 
Masalan, berilgan matn o‘qib bo‘lingan so‘ng so‘rovnoma to‘ldiriladi: 
这是近
5
年来高中毕业生升入大学的升学率：
1984
年我国共有高中毕业
生
1898000
人，升入大学
426854
人，升学率为
4.45%
。
1985
年高中毕业生
1966000
人，升入大学
499292
人，升学率为
3.94%
。
1986
年高中毕业生

---

128 
2240400
人，升入大学
538844
人，升学率为
4.16%
，
1987
年高中毕业生
2467800
人，升入大学
596661
人，升学率为
4.14%
。到了
1988
年高中毕业
生
2505600
人，升入大学
694842
人，升学率为
3.61%
。
Xulosaviy fikr yuritish. 
Matnning bir qismi yoki butun bir qismi o‘qib 
bo‘lingandan so‘ng o‘quvchilar 1, 2 ta gap bilan matn haqida umumiy xulosa 
yakunlashlari lozim. O‘quvchining o‘qish salohiyatini oshirish maqsadida 
matnning umumiy ma’nosini ifodalab beruvchi so‘zlarni topish 
yuklatiladi.Ushbu mashqdan o‘quvchining fikrlash qobiliyati aniqlanadi. 
Masalan: 
父母是孩子的第一任老师，大家教育对孩子的成长有重要作用。我们只
有一个孩子，从小时候起，我们就注意对他进行教育。我们平时很忙，
但学习，工作读书看报，体育锻炼安排得比较好。这对孩子影响很大，
孩子上学后，也注意处理学习和玩的关系。
Ushbu matnda 200 dan ortiq so‘zlar berilgan, birinchi gap – markaziy gap, 
qolgan gaplar esa birinchi gapni to‘ldirgan.O‘quvchi birinchi gapga yo‘naltirilsa, 
u matnning markaziy ma’nosini topgan bo‘ladi.Bunday turdagi mashqlar 
o‘quvchining matnni o‘qib tushunish hamda o‘qish tezligini oshirishda katta 
yordam beradi.