Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

 
Og‘zaki nutqni o‘qitishning maqsadi va vazifalari 
Hozirgi vaqtda o‘qitish maqsadi va uning muvaffaqiyati talabalarda zamonaviy 
dunyoning madaniyatlar va tamaddunlar muloqotida chet tilidan aloqa vositasi 

---

45 
sifatida foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantirish hisoblanadi.Zamonaviy 
Yevropada talaba kommunikativ kompetensiyasini shakllantirishga katta 
e’tiborqaratiladi. Shu munosabat bilan, til va nutq ko‘nikmalarini shakllantirish 
bilan bog‘liq masalalarni ko‘rib chiqish, tilning aspektlari va nutq faoliyatining 
turlarini o‘qitishda mavjud bo‘lgan yondashuvlar va usullarni o‘rganish va 
taqqoslash muhimdir. Nutqni o‘qitishda samarali ishlash uchun birinchi 
navbatda uning asosiy maqsad va vazifalarini aniqlash kerak. 
Nutqni o‘rgatishning asosiy maqsadi talabalarning turli xil ijtimoiy 
vaziyatlarda og‘zaki nutq aloqalarini amalga oshirish qobiliyatini rivojlantirish. 
Maktabni tamomlagandan so‘ng, o‘quvchilar ijtimoiy holatlarda 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqaga kira olishlari kerak, ya'ni ma’lum bir turdagi 
maktablar uchun dasturda nazarda tutilgan sohalar, mavzular va vaziyatlar 
doirasida kishilarning og‘zaki jumlalarini (shu jumladan o‘rganilayotgan til 
so‘zlovchisi tomonidan aytalgan fikrlarni) tushunish va ularga javob berish; o‘zi 
va dunyo haqida, o‘qigan va eshitgan narsalar to‘g‘risida, bayonot mavzusiga 
yoki olingan ma’lumotlarga munosabatingizni ifoda etish ko‘nikmasi bo‘lishi 
lozim. 
Til bilish darajali xarakterga ega, shuning uchun nutq qobiliyati har xil 
maktab o‘quvchilarining bilimlari to‘g‘riligi, shakllanish darajasi, mavzularning 
qamrab olinganlik darajasi va aloqa sharoitlarini yoritish nuqtai nazaridan 
farqlanadi. 
Masalan, boshlang‘ich darajani tamomlagan talabalar odatiy kundalik 
vaziyatlarda muloqot qilishlari kerak.Ularning nutqidani muloqot ma’nosini 
buzib yubormaydigan ba'zi bir kamchiliklarga yo‘l qo‘yiladi. 
Shunday 
qilib, muayyan tildagi leksik, grammatik, fonetik va boshqa birliklariga asoslanib 
biz asosiy vazifalarni ajratib ko‘rsatishimiz mumkin: 
- 
yozmada va og‘zakida fikrning nisbatan uzluksiz mohiyatini amalga 
oshirish grammatik, fonetik va boshqa birliklariga asoslanib sodir bo‘ladi. 
Nutqning davom etish jarayoni ma’lum bir vaqtni, kimdir (biror narsa) 
tomonidan 
to‘xtatilmaguncha 
bo‘ladi. 
Ushbu 
ifoda, 
avvalambor, 
suhbatdoshning o‘ziga xos psixologik kayfiyatini, shuningdek, uning bayonini 
tashkil qilishni belgilaydi. 
- 
grammatik, fonetik va boshqa birliklarni yaxshi o‘zlashrirgan o‘quvchigina 
o‘z fikrlarini xitoy tilida izchil va mantiqiy ifoda eta oladi.
- ta’lim olishda fikrning grammatik, fonetik va boshqa birliklari asosida
ifodalanishi qay tarzda kechishi, uning qonuniyatlari, turli xil bayonotlar asosida 
yotgan turli ko‘rinishdagi modellarni tushunish juda muhimdir.