Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Интернет орқали валюта ва фонд бозорларида ишлаш
Интернет орқали валюта ва фонд бозорларида ишлаш 
имконияти Интернет орқали кўрсатилувчи молиявий хизматларнинг 
иккинчи туридир. Бу хизматлар сирасига мижозга Интернет орқали 
қимматли қоғозлар ва валюта олди/сотдисига имкон берувчи
инвестицион воситачилар (банк ѐки брокерлик идораси) киради. 
Одатда бу хизматларда қуйидагилар назарда тутилади: 

он-лайн режимида молиявий активларни бевосита олди/сотди 
қилиш имконияти; 

инвесторнинг инвестицион портфелини яратиш; 

мижознинг биргаликда фондларда қатнашиш имконияти; 

мижозга тез-тез янгиланиб турувчи молиявий ахборот: 
қиматли қоғозлар котировкаси ва валюталар курсини тақдим этиш; 

мижозга 
таҳлилий 
мақолалар, 
график 
ахборотлар, 
профессионал ѐрдам кўрсатиш; 

қўшимча хизматлар кўрсатиш — кредит карталари ва чек 
дафтарчалари бериш, қўшимча нафақа рақамлари очиш ва юритиш, 
мижознинг электрон почта қутисига акциялар нархи ҳақида ахборот 
жўнатиш ва ҳ.к. 

---

153 
Gomez Advisors маслаҳат компанияси маълумотларига кўра 
2009 йилда дунѐда Интернет орқали 28 млн. инвестицион ҳисоб 
рақамлар очилган (1996 йилда бу кўрсаткич 1,5 млн., 1999 йилда эса 
— 5,1 млн.га тенг бўлган). 2008 йилнинг биринчи ярмида ўсиш яна 
80%ни ташкил қилди, инвестицияланган маблағлар умумий миқдори 
эса 950 млрд. АҚШ долларини ташкил қилди. 
Ҳозирги пайтда NASDAQ акциялари билан битимларнинг 
бешдан бир қисми Интернет орқали амалга оширилиб, бу кўрсаткич 
кун сайин ўсиб бормоқда. NASDAQ кундалик айланмаси доимий 
ўсмоқда, 2009 йилнинг февралида бу кўрсаткич илк бора 4 трлн. 
АҚШ долл.дан ошиб кетди. АҚШда охирги икки йил ичида 
индивидуал ва корпоратив инвесторларга сотилган акциялар умумий 
сонининг чорак қисми виртуал брокер зиммасига тўғри келди. 
Интернет орқали инвестиция воситалари билан ишлашга 
қизиқиш Европада ҳам ўсмоқда, буни бир қатор машҳур тадқиқот 
компаниялари ҳам тасдиқлайди. Масалан, Forrester Research берган 
баҳоларга кўра, ҳозирги кунда виртуал брокерлар хизматларидан 
11,3 млн.дан ортиқ европаликлар фойдаланган. Ҳозирги пайтда 
виртуал брокерлик компанияларига янги мижозлар оқими асосан 
анъанавий хизмат кўрсатиш турларидан воз кечаѐтган тажрибали 
брокерлар ҳисобига рўй бермоқда. Охирги йилларда илгари 
инвестициялар билан шуғулланмаган шахсларнинг интерактив ҳисоб 
рақамлари эгалари орасидаги улуши 27 %га етган бўлиб, бу 
кўрсаткичнинг ҳам ўсиши кутилмоқда.
Allegra Strategies компанияси сўровларига кўра, амалдаги 
трейдерларнинг ярмидан кўпи тармоқ брокерларида очилган камида 
иккитадан инвестицион ҳисоб рақамларга эга. Шу билан бирга 
потенциал инвесторларнинг асосий қисми фонд бозорида ишлаш 
учун тайѐрлов курсидан ўтиши талаб қилинади. Кўплаб бошловчи 
виртуал инвесторлар, акциялар савдосининг анъанавий усули билан 
яхши таниш бўлмаган ҳолда, мустақил қарор қабул қилиш учун зарур 
бўлган катта ҳажмдаги бозор ахбороти билан боғлиқ кутилмаган 
қийинчиликларга учрамоқда. Бундан ташқари, Европада молиявий 
воситалар оммавийлиги ўсиши турли мамлакатларда миллий 
қонунчиликларнинг бир-биридан фарқ қилиши сабабли бироз 
сусайиши мумкин, шунингдек, бунга аҳолининг умумий инвестицион 
маданияти ҳам таъсир кўрсата олади. Масалан, европаликларнинг 
22%игина қимматли қоғозлар эгаси бўлган бир пайтда, ўз пулларини 

---

154 
қимматли қоғозларга киритувчи америкаликларнинг улуши 40 %ни 
ташкил этган.