Гистология цитология ва эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Эпителий ҳужайраларининг апикал юзасидаги махсус тузилмалар: 
микроворсинкалар 
апикал плазматик мембрананинг ўсиқчалари бўлиб, 
асосида актин филаментларини тутади. Микроворсинкалар эпителий 
ҳужайраларининг сўрилиш юзасини оширади. 
стереоцилиялар 
микроворсинкаларнинг 
бир 
тури 
бўлиб, 
микроворсинкалардан бирмунча узунроқдир.
киприкчалар
микронайчалар системасидан тузилган бўлиб, динеин 
оқсиллари ҳисобига микронайчалар бир-бирлари ичига кириб, сирпаниб 
харакат қилади. 
Эпителий тўқимасининг морфофункционапл классификацияси: 
1) 
Бир қаватли эпителий. 
Эпителийнинг мазкур турида барча эпителий 
ҳужайраларининг асоси базал мембранага тегиб туради. Бир қаватли 
эпителий бир ва кўп қаторли бўлади. Бир қаватли бир қаторли эпителийда 
барча ҳужайралар бир хил шакл ва бир хил баландликка эга бўлиб, уларнинг 
барчаси базал мембранада ѐтади. Мазкур эпителий ҳужайраларининг 
шаклига қараб, бир қаватли ясси, кубсимон ва цилиндрсимон бўлади. Бир 
қаватли кўп қаторли эпителийда ҳужайрларнинг шакли ва баландлиги ҳар 
хил бўлиб, уларнинг ядролари турли текисликда жойлашади.
2) 
Кўп қаватли эпителий
. Эпителий икки ва ундан ортиқ қават 
ҳужайралардан иборат бўлиб, фақатгина пастки қават ҳужайралари базал 
мембранага тегиб туради. Кўп қаватли эпителий кўп қаватли ясси 
мугузланадиган ва мугузланмайдиган, шунингдек ўзгарувчан бўлади.
Эпителий тўқимасининг онтофилогенетик классификацияси: 
1) 
Тери эпителийси
– эктодермадан ҳосил бўлади, кўп қаватли ясси 
мугузланмайдиган ва мугузланадиган эпителий турлари киради. Ҳимоя 
вазифасини бажаради. 
2) 
Ичак эпителийси
– энтодермадан ҳосил бўлади, бир қаватли
цилиндрсимон жиякли бўлади. Ичак найи ва нафас йўллари эпителийси 
киради. Сўриш, газ алмашиниш вазифаларини бажаради. 
3) 
Буйрак эпителийси
– мезодерманинг ҳосиласи, бир қаватли кубсимон ѐки 
цилиндрсимон бўлади. Экскретор вазифани бажаради. 
4) 
Целомик эпителий
– мезодермадан ҳосил бўлади, мезотелий ва жинсий 
безлар эпителийси ҳосил бўлади. 
5) 
Эпендимоглиал эпителий
– нейрал келиб чиқишга эга. Мия қоринчалари ва 
орқа мия каналини қоплайди. 
6) 
Ангиодермал эпителий
- мезенхимадан ҳосил бўлади. Қон ва лимфа 
томирлари эпителийси киради.