O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Avtomobil – samosvallardan
sochiluvchan qurilish yuklari, gruntlar, qurilish 
chiqindilarini tashish uchun foydalaniladi. Samosvallarning afzalligi tashilayotgan 
yuklarni mexanik tushirishidir. Kuzovning turiga ko‘ra samosvallar universal va 
yukning faqat bir turini tashish uchun mo‘ljallangan maxsus turlarga ajratiladi. 
Yuk tushirish yo‘nalishiga ko‘ra samosvallar uch turda bo‘ladi – orqaga, bir yonga 
yoki ikkala yonga, uch tomonga yuk tushiruvchi. Samosvalli tirkamali 
avtopoezdlar va grunt tashuvchilar keng qo‘llanilayapti. Keramzitga o‘xshash 
zichligi kam bo‘lgan materiallar, yuk ko‘tara olish qobiliyatidan foydalanish 
maqsadida kuzovining sig‘imi 40 m
3
gacha oshirilgan maxsus avtomobillarda 
tashiladi. Faqat maxsus holatlardagina qorishma va beton aralashmasi 
avtosamosvallarda tashiladi, bu esa aralashmaning qatlamlarga ajralish 
mumkinligi, tashilayotgan yukka tashqi atmosfera muhitining ta’siri va orqa bort 
tirqishlaridan suyuq tsementning (ohakli) suti oqib tushishi natijasidagi 
yo‘qotishlar tufayli samarali emas. 
Keyingi yillar mobaynida MDH davlatlarida samosvallar parki to‘liq 
yangilandi.

---

87 
Bugungi kunda mamlakatimiz avtomobilsozlik sanoatida «O‘zavtosanoat» 
aktsiyadorlik kompaniyasi tarkibiga kiradigan qirqdan ortiq zamonaviy korxona 
faoliyat ko‘rsatmoqda. 
«GM Uzbekistan», «SamAvto», «JV MAN Auto-Uzbekistan», «General 
Motors Powertrain Uzbekistan» va boshqa korxonalarda yengil hamda yuk 
avtomobillari, avtobuslar, maxsus mashinalar, keng turdagi ehtiyot qismlar ishlab 
chiqarilayotir. Ushbu korxonalar kuchli raqobat sharoitida avtomobil modellarini 
muntazam takomillashtirib borish, sifatini yanada oshirish ustida doimiy 
izlanmoqda. 
Kremenchuk avtozavodi yuk ko‘tarish qobiliyati 13,5 t bo‘lgan, orqa 
tomonidan 8 m
3
li tushiruvchi kuzovga ega KrAZ-6510 rusumli uch o‘qli 
samosvallarni, 16 t yuk ko‘taruvchi 10 m
3
sig‘imdagi kuzovli KrAZ-65055 
rusumli, 15 t yuk ko‘taruvchi to‘liq uzatuvchi modifikatsiyadagi KrAZ-65032 
rusumli samosvallarni ishlab chiqarmoqda. Minsk avtozavodi ham uch o‘qli 
samosvallarni ishlab chiqarishni o‘zlashtirib oldi. MAZ-5516 modeli hajmi 10,5 
m
3
bo‘lgan kovsh turidagi kuzovida 16 t gacha yukni tashiydi. To‘liq uzatmali 
MAZ-55165 samosval 15 t li yukni, MAZ-5552 rusumli samosval avtopoezdi 
tirkamasi bilan birga 31,6 t yukni tashiydi va uch tomonidan yuk tushirish 
imkoniyatiga ega. Belorusiyada MZKT-6525 Volat samosvalini ishlab chiqarish 
o‘zlashtirilgan, bu o‘z sinfida barcha g‘ildiraklari bir shinaga kiydirilgan to‘liq 
uzatmali samosval bo‘lib, 21 t yukni tashishga qodir. 
KamAZ keyingi vaqtlargacha ham yuk ko‘tarish qobiliyati 13 t bo‘lgan 
KamAZ-55111 qurilish samosvallarini ishlab chiqarar edi. Hozirgi vaqtda 20 t yuk 
tashuvchi KamAZ-65115–04 va to‘liq uzatmali uch o‘qli 14 t yuk tashuvchi 
KamAZ-65111 samosvalini ishlab chiqarish o‘zlashtirilgan. Moskvadagi ZIL 
zavodi uch o‘qli avtomobillar oilasi shassisida 10 tonnali ZIL-4514 samosvalini 
ishlab chiqarishni o‘zlashtirdi. IVYeKO-UralAZ Rossiya-Italiya qo‘shma 
korxonasi oldindan og‘ir yo‘l va iqlim sharoitlarida foydalanish uchun 
mo‘ljallangan 20 tonnali Ural– IVYeKO-6329 samosvalini ishlab chiqarishni 
o‘zlashtirdi.

---

88 
Chexiyaning Tatrasi Tatra 815-24 rusumli “Yamal” nomli samosval ishlab 
chiqardi, uning 13 m
3 
hajmdagi kovsh turdagi kuzovida yo‘lsiz sharoitlarda 22 t 
gacha yuk tashish mumkin. Daymler firmasi yangi Urengoy uchun maxsus yuk 
ko‘tarish qobiliyati 20 t gacha kuzovining hajmi 12,5m
3
bo‘lgan Mersedes-Bents 
samosvalini ishlab chiqarmoqda.