Bap new indd

101-súwret.
Jerdiń jasalma joldaslarınan paydalanıwish
102-súwret.
Kosmoslıq tezlikler.
υ
II
υ
I
υ
III
Házirgi waqıtta kosmonavtika tez pát penen rawajlanbaqta. Jerdiń áti
-
rapında hár qıylı mámleketlerdiń Jerden basqarılatuǵın jasalma joldasları 
ushıp júripti. Olardıń járdeminde kosmostı izertlew menen birge Jer jú ziniń 
hawa rayı, Jerdegi túrli procesler turaqlı úyrenilip barıladı. Telekórsetiwler 
hám radioesittiriwlerdi, qol telefonı baylanısların Jer júzi boylap jetkeriw 
de jasalma joldaslar járdeminde ámelge asırıladı (101-súwret).
Quyash sistemasınıń barlıq planetalarına Jerden basqarılatuǵın raketalar 
ushırılǵan. Olar basqa planetalardan hár qıylı maǵlıwmatlardı Jerge jetkizip 
turadı. Biz ótken temalarda birinshi kosmoslıq tezlik hám onıń shamasın bi-
lip alǵan edik. Tezligi artıp barǵan sayın qozǵalıs orbitası da ózgeredi hám 
sheńber boylap ushıp atırǵan joldas ellips, soń parabola dep atalıwshı traek
-
toriyalar boyınsha qozǵaladı (102-súwret). Esaplawlarǵa qaraǵanda jasalma 
joldastıń tezligi 
υ
II
= 11,2 km/s ǵa jetkerilse, ol Jer orbitasınan shıǵıp ketedi 
hám Quyash átirapında orbita boylap qozǵala baslaydı, bunday jaǵdayda 
ol Quyashtıń jasalma joldasına aylanıp qaladı. Bul tezlik shegarası 
ekin-
shi kosmoslıq tezlik
dep ataladı. Eger raketa Jerden Quyash átirapındaǵı 
orbita boylap qozǵalısı baǵıtın
-
da 
υ
III
= 16,7 km/s tezlik penen 
ushırılsa, raketa úshinshi kos
-
moslıq tezlikke erisedi hám 
Quyash sistemasınan shıǵıp 
ketedi. Bul tezlik shegarası 
úshinshi kosmoslıq tezlik
dep 
ataladı.

---

115
V bap. Sırtqı kúshlerdiń tásirinde denelerdiń qozǵalısı