Mavzu: Imom al-g’azzoliyning

 
 
 
 
 
1
B.Karimov ―Sotsiologik tadqiqot metodi va texniokasi‖ Buxoro-2005, 55-bet
 

---

56 
3.2.
Tahlil natijalari
 
 
Kontent-tahlil qilinayotgan kitobning tuzilishi 
Kitob nomi 
Muallifi 
Nashriyoti
Nashhr qilingan 
yili
Hajmi 
―Ihyou ulumid-
din‖(Din ilmlarini 
jonlantirish.) 
1-juz-Ilm kitobi 
Muhammad al-
G‘azzoliy 
Toshkent 
―Movorounnaxr‖ 
2003-yil
231 bet 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ushbu «Ilm kitobi» jami yetti bobdan 
iborat. 
1-
bob
2-
bob
3-
bob
4-
bob
5-
bob
7-
bob
6-
bob
ilm, ta’lim 
berish va 
ilm olish 
fazilati 
haqida
omma ilm 
hisoblaydigan, lekin 
dindan bo‘lmagan 
hamda mazmum 
ilmlar turi va miqdori 
bayoni. 
mazmum ilmlar 
turi va miqdori bayoni. 
mazmum ilmlar 
turi va miqdori bayoni. 
ilmlar 
turi va miqdori bayoni.
 
ilmlarning o‘rganish farzi 
ayn, farzi kifoya bo‘lgani, 
din ilmida fiqh va 
kalomning chegarasi, 
oxirat va dunyo ilmi 
haqida.
ilm va 
olimlar 
ofatlari 
hamda 
dunyoviy va 
oxirat 
olimlarini 
ajratuvchi 
alomatlar 
haqida. 
aql, uning fazilati, qismlari 
va u haqda kelgan 
xabarlar haqida. 
 
muallim va 
mutaallimning 
odoblari 
haqida.
munozara ofatlari, 
odamlar ixtilof va 
tortishuv bilan 
mashg‘ul bo‘lib 
qolishining sababi 
haqida. 

---

Tayanch iboralarga asoslagan tahlil. 
Birinchi bob tahlili 
Ilm, ta‟lim berish va ilm olish fazilatining aqliy dalillari. 
№ 
Tayanch 
tushunchalar 
Kitobda tayanch tushunchalarga berilgan tarif 
1.
 
Fazilat 
«Fazilat» so‗zining ma‘nosi ayni o‗rnida tushunilmasa, uning 
nima maqsadda ilm yoki undan boshqa narsalarga sifat bo‗lib 
kelgani ham tushunilmaydi. Darhaqiqat, birovning hakimligi 
yoki hakim emasligini «hikmat» so‗zining ma‘nosidan kelib 
chiqib anglashiladi. 
«Fazilat» so‗zi ziyodalik ma‘nosidagi «fazl» so‗zidan olingan. 
Agar ikki narsada bir xil sifat mavjud bo‗lib, birining sifati 
boshqasinikidan ko‗proq bo‗lsa, afzalroq, ziyodaroq, deyiladi. 
Bunda mazkur narsaning mukammalligiga dalolat qiluvchi 
ziyodalik miqdori ahamiyatli emas. Masalan, ot eshakdan afzal, 
deyilsa, ot bilan eshak yuk tashishda teng, ammo ot chopish, tez 
yurish va chiroyli suratda eshakdan ortiqroq, afzalroq 
ekanitushuniladi. Hatto birorta eshak otdan kattaroq bo‗lsa-da, u 
otdan afzal deyilmaydi. Chunki eshak jussada otdan kattaroq 
bo‗lgani bilan yuqoridagi ma‘nolarda ustun emas va u 
mukammallikka dalolat qilmaydi. Shu singari, ilmning fazilati 
ham boshqa sifatlar bilan qiyoslanganda anglashiladi. Tez 
yugurishda ot eshakka nisbatan afzal sanalsa-da, u mutlaq 
fazilatli emas. Ilm esa aynan fazilatdir, boshqa narsaga qiyos 
qilinmaganida ham mutlaq afzal bo‗lib qolaveradi. Zero, ilm 
Alloh taoloning komil sifati, maloika va payg‗ambarlarning 
sharafidir. Bilgilki, nafis marg‗ub narsa uchga bo‗linadi: boshqa 
narsa u orqali yetiladigan, aynan o‗sha narsaning o‗ziga 
yetiladigan 
va 
o‗zidagi 
hamda 
boshqadagi 
narsaga 
barobaryetiladigan narsalar.