O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Yurak efferent innervatsiyasi retseptorlariga ta’sir etuvchi antiaritmik 
vositalar 
Aritmiyaga qarshi ta’sirga ega mazkur guruh moddalari asosan yurakka 
bo’lgan efferent neyrogen ta’sirni susaytirishi yoki kuchaytirishi bilan bog‘liq. Bu 
moddalar yurakning xolino va adrenoretseptorlariga ta’sir qiladi. 
a) Kardiomiotsitlarni β-adrenoretseptorlariga ta’sir qiluvchi moddalar 
(guruh II) 
Ma’lumki yurak funksiyasi regulyatsiyasida adrenergik (simpatik 
)innervatsiya muhim o’rin egallaydi. Uning qo’zg‘alishida yurak bo’lmachalari va 
qorinchalarining qisqaruvchanlik chastotasi va kuchi oshishi bilan kuzatiladi. 
Sinus bo’lmacha va qorincha tugunlarida impulslar o’tish tezligi oshadi. 
Avtomatizm oshadi. Bu o’zgarishlar yurakni β
1 
adrenoretseptorlarini qo’zg‘alishi 
bilan bog‘liq. Adrenergik innervatsiya tonusi oshishi va ko’p miqdorda buyrak 

---

- 405 -
usti bezidan adrenalinni ko’p miqdorda ajralishi, miokardni katexolaminlarga 
sezuvchanligini oshishiga yurak aritmiyasi kelib chiqishiga olib kelishi mumkin, 
shuning uchun β -adrenoblokatorlar aritmiyaga qarshi vosita sifatida katta 
ahamiyatga. Tibbiy amaliyotda anaprilin (propranalol, inderal) keng qo’llaniladi. 
Uning antiaritmik faolligi asosan β -adrenoretseptorlarni bloklashi bilan bog‘liq, 
shuning uchun adrenergik innervatsiyani yurakka ta’siri kamayadi va qondagi 
adrenalinni ta’siri kamayadi. Sinus tugunchasi faolligi pasaytiradi, shuningdek 
ektopik o’choqlarda qo’zg‘aluvchanlik kamayadi. Anaprilin yurak qisqarishi 
ritmini kamaytiradi, bo’lmacha-qorinchalar tugunida samarali refrekter davrni 
uzaytiradi, yurak hujayralarida avtomatizni kamaytiradi, bo’lmacha-qorinchalar 
tugunida o’tkazuvchanlik va va qo’zg‘aluvchanlikni kamaytiradi. Anaprilin 
qo’llanilganda miokard qisqaruvchanligi kamayadi. Yurak ishi kamayadi. 
Anaprilin supraventikulyar va qorinchalar aritmiyasida qo’llaniladi. 
Aritmiyaga qarshi vosita sifatida shuningdek β
1
-adrenoblokatorlardan (masalan, 
talinolol, atenolol, metoprolol) va simpatomimetik faolligiga ega bo’lgan β -
adrenoblokatorlar (oksprenalol)qo’llaniladi. Β-adrenoblokatorlarni afzalligi ular 
miokardni qisqaruvchanlik faoliyatiga kam darajada ta’sir ko’rsatadi 
(simpatomimetik ta’siri bo’lganligi uchun). 
Bradiaritmiya va o’tkazuvchanlik buzilganda, masalan bo’lmacha-qorinchalar 
blokida β adrenoretseptorlarni qo’zg‘atuvchi moddalar samarali ta’sir ko’rsatadi. 
Ilgari qayd qilganimizdek adrenergik innervatsiya tonusi oshganda yurakdan 
qo’zg‘aluvchanlikni o’tishini oshiradi. Shu maqsadda β-adrenomimetiklardan 
(izadrin),α 
va 
β-adrenomimetiklardan 
(adrenalin 
gidroxlorid)va 
simpatomimetiklardan (efedrin gidroxlorid) yuboriladi.

---

- 406 -