O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

5.12-Rasm: 
Adrenoblokatorlarning ta’sir etish nuqtalari. 
 
Digidroergotoksin
-
qoramug‘ 
o‘simligining 
suvda 
erimaydigan 
alkoloidlarini 
qisman 
qaytarilish 
yo‘li 
olingan 
alkoloid 
bo‘lib, 
degidroergokriptin, 
digidroergokornin 
va 
digidroergokristinlarning 
aralashmasidir. Qoramug‘ o‘simligining tabiiy alkaloidlaridan farqli ularoq, 
Sinaptik 
bo’shliq 
Effektor hujayra 
Nerv 
impulsi 
Fentolamin 
Tropafen 
Prozazin 

---

- 260 -
digidroergotoksin bachadonga ta’sir etmaydi, balki aksincha qon tomirlarining 
silliq mushaklarini bo‘shashtirish va qon aylanish markazi faolligini susaytirishi 
hisobiga qon bosimi pasaytiradi.
Qo‘llanilishi: 
-
xafaqon xastaligi 
-
xomiladorlar toksikozi 
-
periferik qon aylanishining buzilishi (reyno xastaligi) 
-
feoxromatsitoma, feoxromoblastoma 
-
migren.
Tropafen
- tropin va fenilpropion kislotasining murakkab efiri 
hisoblanadi, ya’ni atropinga o‘xshash strukturaga ega. Kuchli α-adrenoblokator 
va 
kuchsiz 
M-xolinolitik 
ta’siriga ega. Adrenergik nervlarni yoki 
adrenomimetiklarni ta’sirini to‘la bartaraf etadi, periferik qon tomirlarini 
kengaytirib, qon bosimini pasaytiradi. Fentolamin va digidroergotoksindan 
ta’siri davomliligi bilan farq qiladi(soatlar).
Qo‘llanilishi: yuqorida zikir etilgan dori vositalarnikiday.
Sermion
(nitsergolin)- kimyoviy jihatdan qoramug‘ alkaloidining hosilasi 
bo‘lib, tarkibida nikotin kislotasining qoldig‘i bor. Spazmolitik (α-
adrenoblokatorlik) ta’siriga ega, ayniqsa bosh miya va periferik tomirlariga 
nisbatan.
Qo‘llanilishi:
-
bosh miyaning o‘tkir va surunkali qon aylanishining buzilishi 
-
diabetik retinopatiya 
-
ko‘z shox pardasining distrofik kasalliklarida
Noxush ta’siri: gipotenziya, bosh aylanishini, uyquni buzilishi terining 
qichishishi (nikotin kislotasi). 
Prazozin
-asosan 
α
1
-adrenoretseptorlarga 
ta’sir 
ko‘rsatuvchi 
adrenoblokator hisoblanadi. Faolligi bo‘yicha fentolamindan 10 marta kuchli. U 
baravariga arteriya va vena qon tomirlarini kengaytirib, yurakga qon kelishini 

---

- 261 -
kamaytiradi, shu sababli miokardga yuklamani kamaytirib, yurak ishini 
yengillashtiradi. Taxikardiya chaqirmaydi, fosfodiesteraza faolligini pasaytiradi 
natijada s-AMF to‘planib qoladi, hujayra ichidagi Ca
2+
konsentratsiyasini 
pasaytiradi. Ta’siri tahminan 30-60 min. dan keyin boshlanib, ichilganda 6-8 
soat davom etadi.
Qo‘llanilishi: 
-
xafaqon xastaligi; 
-
yurak yetishmovchiligi (ayniqsa aylanishining dimlanganligi tufayli yuzaga 
kelgan bo‘lsa); 
-
prostata bezining adenomasida (gipertrofiya)-α adrenoretseptorlar bor. 
Noxush ta’siri: kollaps (birinchi doza fenomeni), bosh aylanishi, bosh 
og‘rig‘i, xolsizlik, madori qurishi, uyquni buzilishi, ko‘ngil aynash, qayt qilish, 
kabziyat. Dori vositaning dozasini har bir bemorga aloxida belgilash kerak.