O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Asosan β -adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchi vositalar 
(β -adrenomimetiklar) 
Izadrin
 
- Sintetik dori vosita bo‘lib fenilalkil aminlar hosilasi (izoprpil 
noradrenalin), β
1
va β
2
adrenoretseptorlarni bevosita qo‘zg‘atadi. Natijada yurak 
qisqarishi tezligi va kuchi ortadi (β
1
). Yurak avtomatizmi va o‘tkazuvchanligi 
tezlashdi. Skelet mushaklarining qon tomirlari (β
2
) kengayadi qon bosimi 
pasayadi. Bronxlar, me’da-ichak trakti, bachadonning silliq mushaklarini 
bo‘shashtiradi. Bronxiolitik ta’siri tez boshlanadi va 1 soat davom etadi. MNSni 
qo‘zg‘atadi. Modda almashinuviga adrenalinga o‘xshash, lekin kuchsizroq ta’sir 
ko‘rsatadi (ayniqsa giperglikemiya).
Qo‘llanilishi: bronxospazmlarda, (aerozol shaklida ingalyasiya), 
atrioventrikulyar blokada (til ostiga).
Noxush ta’siri: taxikardiya, bosh og‘riq, tremor, aritmiya (kamdan-kam).
Sulbutamol
- asosan β
2
-adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atadi. β
1 
ga ta’sir 
etmaganligi uchun taxikardiya rivojlanmaydi. Qon bosimini o‘zgartirmaydi. 
Ichakdan yaxshi so‘riladi, ta’siri davomliroq. 
Qo‘llanilishi: bronxospazmlarda, bachadon qisqarishini susaytirish uchun.
Terbutalin
, 
fenoterol- (barotek) - salbutamolga o‘xshab ta’sir etadilar, 
ya’ni β
2
-adrenomimetiklardir. Bronxolitik sifatida qo‘llaniladi.
Dobutamin
 
- β-adrenoretseptorlarni tanlab qo‘zg‘atadi. Kimyoviy tuzilishi 
bo‘yicha dofaminga o‘xshaydi. β-adrenoretseptorlarga bevosita ta’sir etadi. 
Yurak mushaklariga kuchli inotrop ta’sir ko‘rsatadi. Aritmiya chaqirmaydi 
(kamdan-kam). Yurakning sistolik hajmini oshiradi. Buyrakda qon aylanishini 
kuchaytiradi va shuning hisobiga peshob ajralishini oshiradi (ayniqsa, yurak 
yetishmovchiligida). Dobutamin yurakning toj tomirlarida qon aylanishini 
oshiradi, periferik qon tomirlar qarshiligini pasaytiradi, lekin qon bosimini 
o‘zgartirmaydi. 
Qo‘llanilishi: yurak faoliyatini dekompensatsiyasida, ayniqsa organik 
jarohatlanishida, yurak faoliyatini qisqa vaqtga kuchaytirish uchun.

---

- 258 -