O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

5.1.2.Afferent nerv oxirlarini ta’sirlovchi agentdan 
himoya qiluvchilar 
 Burishtiruvchi vositalar 
Burishtiruvchi vositalar mahalliy ta’sir ko‘rsatuvchi yallig‘lanishga 
qarshi
(antiflogistik) 
vositalarga mansub bo‘lib, ular asosan teri va shilliq 
qavatlarning mahalliy yallig‘lanishlarida qo‘llaniladi. Ular qo‘llanilgan joylarda 
hujayradan 
tashqari 
suyuqliklardagi, 
shilimshiqlardagi, 
ekssudatlardagi, 
hujayralar yuzasidagi kalloidlarning (oqsillarning qisman koagulyasiyasi 
hisobiga) dag‘allashuvi paydo bo‘ladi. Natijada hosil bo‘lgan plenka sezuvchi 
nerv oxirlarini qo‘zg‘alishdan himoya qiladi va og‘riq xissi kamayadi. Bundan 
tashqari, qon tomirlarining mahalliy torayishi, o‘tkazuvchanligining susayishi, 
ekssudatsiyasining kamayishi va fermentlarining ingibirlanishi kelib chiqadi va 
bularning barchasi yallig‘lanish jaraynining pasayishiga olib keladi. 
Burishtiruvchi vositalar qo‘yidagi guruhlarga bo‘linadi: 
1
. Organik vositalar:
▪Tanin 
▪Eman po‘stlog‘i qaynatmasi 
2
. Anorganik vositalar:
▪Qo‘rg‘oshin atsetati 
▪Vismut nitrat asosli tuzi 

---

- 192 -
▪Achchiqtosh 
▪Ruh oksidi 
▪Missulfati 
▪Ruh sulfati 
▪Kumush nitrati 
5.2–rasm.
 Sezuvchi nerv oxirlarining qo‘zg‘alishiga to‘sqinlik qiluvchi 
moddalarning asosiy ta’sir yo‘nalishlari.
T a n i n
– gallo oshlovchi kislota bo‘lib, asosan uni kichik osiyoda 
o‘sadigan emanning g‘uddalari hisoblanuvchi siyoh yong‘og‘idan (Gallae 
turcicae) va oshlovchi o‘simliklar (totimlar yoki sumaxlar) oilasiga mansub 
bo‘lgan boshqa o‘simliklardan olinadi va eritmalari hamda surtmalari sirtga 
qo‘llash uchun ishlatiladi.
E m a n p o ‘ s t l o g ‘ I
kata miqdorda oshlovchi moddalar saqlaganligi 
tufayli qaynatmasining burishtiruvchi xususiyati shunga bog‘liq bo‘ladi.
Anorganik vositalarga kiruvchi 
q o ‘ r g ‘ o s h i n a t s e t a t i , v i s m u t
n i t r a t a s o s l i t u z i , a c h c h i q t o s h , r u h o k s i d i , r u h
s u l f a t i , m i s s u l f a t i , k u m u s h n i t r a t i
kabi vositalar amaliy 
tibbiyotda nisbatan keng qo‘llaniladi va ular past dozalarda burishtiruvchi, 
yuqori dozalarda esa kuydiruvchi xossaga egadirlar.
Anestetik 
Burishtiruvchi
vositalar 
O’rab oluvchi 
vositalar 
Adsorbtsiyalovchi 
vositalar 
Ta’sirlovchi vosita 
Afferent tolalar sezuvchi 
oxirlari bilan 

---

- 193 -
Mazkur preparatlar asosan mahalliy ravishda terining va shilliq 
qavatlarning yallig‘lanish kasalliklarida primochka uchun, surtishga, chayishga, 
sprinsevaniya qilishga, sepishga ishlatiladi. Bundan tashqari, 
t a n a l b i n
(taninning oqsilli preparati) va vismut preparatlari oshqozon-ichak yo‘lining 
yallig‘lanishlarida (enterit, kolit) ichish uchun ham tavsiya qilinadi. Taninning 
eritmalari kuyishlarda mahalliy hamda og‘ir metal tuzlari bilan zaharlanishlarda 
ichish uchun tavsiya etiladi va u tuzlarning ichak orqali so‘rilishiga to‘sqinlik 
qiladi.