Mavzu: qishloq xo’jaligida yer resurslaridan foydalanish muammolari

«SHartli yer mahsuldorligi» 
ko’rsatkichini aniqlash uchun bazis yilidagi 
yalpi mahsulot hajmini (YaM
0
) hisobot yilidagi yer maydoniga (M
1
) bo’lish kerak 
ERM
SHq
1
0
М
ЯМ


SHundan keyin yer mahsuldorligi darajasining o’zgarishiga omillarning 
taьsiri aniqlanadi. 
Erdan foydalanish samaradorligining o’zgarishiga yer maydoni hajmi 
o’zgarishining taьsirini aniqlash uchun «SHartli yer mahsuldorligi» darajasidan 
bazis davrdagi (yoki rejadagi) yer mahsuldorligi darjasi chegirib tashlanadi: 
М
М
ЯМ
М
ЯМ








0
0
1
0
Erdan foydalanish samaradorligining o’zgarishiga yalpi mahsulot hajmi 
o’zgarishining taьsirini aniqlash uchun hisobot yilidagi yer mahsuldorligi 
darajasidan shartli yer mahsuldorligi darajasi chegirib tashlanadi:
ЯМ
М
ЯМ
М
ЯМ








1
0
1
1

---

53 
Ushbu ikki omil taьsirlarining yigindisi yer mahsuldorligi darjasining 
umumiy o’zgarishiga teng kelishi kerak:
Endi quyidagi -jadvalda keltirilgan malumotlardan foydalanib fermer 
xo’jaligi bo’yicha yer mahsuldorligining tahlilini yetishtirilgan paxta va bug’doy 
misolida ko’rib chiqamiz.
Birinchi navbatda 6-jadvaldagi maьlumotlar asosida yerdan foydalanish 
samaradorligi darajasi va uning o’zgarish aniqlanadi: 
Bazis yili uchun 
1
,
402
5
,
288
116018
5
,
128
160
51614
64404
0
0
0








М
ЯМ
ЕрМ
ming so’m
Hisobot yili uchun 
1
,
427
312
133248
154
158
65570
67678
1
1
1








М
ЯМ
ЕрМ
ming so’m