Улуғмуродов н. Х



Download 4,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet58/187
Sana14.04.2022
Hajmi4,43 Mb.
#549733
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   187
Bog'liq
«ТЕХНОЛОГИК ЖАРАЁНЛАРНИ АВТОМАТЛАШТИРИШ ВА МОДЕЛЛАШТИРИШ» (3)

4.
 
Yarim o’tkazgichli signal kuchaytirgichlar. 
 
Yarim o‟tkazgichli kuchaytirgichlar yarim o‟tkazgichli triodlardan tuziladi. Bunday triodlar 
ko‟pincha
 tranzistor
deb yuritiladi.
Yarim o‟tkazgichli triodlarning tuzilishi yarim o‟tkazgichlarda bo‟ladigan aralashma elektron 
o‟tkazuvchanligi xossasiga asoslanadi. Mendeleev davriy sistemasining IV gruppasiga tegishli yarim 
o‟tkazgich germaniy Ge moddasidan yasalgan yupqa plastinaning ikki tomoniga III gr ga tegishli In 
moddasining ma‟lum miqdori termik ishlov berish yo‟li bilan qoplansa, (4-rasm) ular orasida zaryadlar 
siljishi yuz beradi, natijada yarim o‟tkazgich qotishmasida uchta P-n-P sohalar hosil bo‟ladi. Germaniy 
plastinasining chap va o‟ng tomonida teshiklar, ya‟ni musbat P(positivus) to‟planadi. Bunday 
zaryadlarning diffuziyasi natijasida germaniy plastinasi bilan indiy moddasi tutashgan chegaralarda 
ikki xil potensial to‟siq P-n va n-P vujudga keladi.(4-rasm). Undagi birinchi soha-
emmiter
, o‟rta soha-
baza
va o‟ng tomondagisi
- kollektor
deb ataladi. Bunday triodning emmiter-baza zanjiriga manba Ee 
va kollektor-baza zanjiriga manba Ee ulansa, ma‟lum sharoitda kiruvchi kichik signal Uk bir necha o‟n 
marta katta bo‟lgan chiquvchi signal Uch ga aylanishi mumkin.
Б - база 
Э - эмитер 
K - коллектор 
p – n – p 
i

i

G

а)
б 
К 
Э 
б





I
К 
I
Э 




74 
Manba Ee ning qutblari P-n o‟tishiga mos bo‟lgani tufayli (+ -) 
potensial to’siq P-n larning 
qarshiligi juda kichik va manba Ee ning
kuchlanishi ham kichik miqdorga to‟g‟ri keladi. Manba En 
ning qutblari n-P o‟tishiga teskari ulanganligi (- -) sababli potensial to‟siq n-P ning qarshiligi katta, shu 
tufayli manba kuchlanishi En va quvvati ham katta bo‟lishi kerak . Signal kuchayishi manba (En) 
hisobiga bo‟ladi. Bunda nagruzka Rn dan o‟tadigan kollektor toki Ik manbaga En ga tegishli bo‟lib, u 
emmiter toki Ie bilan boshqariladi. 
Elektron kuchaytirgichning sxemasiga (4 rasm,v) muvofiq emmiter o‟tish (R-p) manbaining 
kuchlanishi qutblari bilan to‟g‟ri yo‟nalishda, ba‟zi kollektor o‟tishi esa En bilan teskari yo‟nalishda 
ulangan. Signal kuchaytirgichning ishlash prinsipini quyidagicha tushuntirish mumkin:
Agar uzgichlar K
1
K
2
ochiq (ulanmagan) bo‟lsa, yarimo‟tkazgichlar germaniy plastinkasi bilan 
indiy elementi tutashgan chegaralarda (1 va 2) elektronlar va teshiklar diffuziyasi natijasida R-p va p-R 
o‟tishli turg‟un zaryadlar va ularning qutblari tufayli potensial to‟siq vujudga keladi. Agar faqat uzgich 
K
1
ulangan bo‟lsa, kirish qarshiligi Rn kollektor K va baza zanjiridan tok o‟tmaydi. Bunga potensial 
to‟siq p-R qutblari manba En qutblariga teskari yo‟nalishda ekanligi sabab bo‟ladi. Agar K
1
K
2
ulangan 
bo‟lsa, manba Ee kuchlanishiga proporsional bo‟lgan emitter toki Ie (zaryadlar oqimi) manba En 
kuchlanish ta‟sirida baza-kollektor tomoniga siljiydi va p-R potensial to‟siqni engib o‟tib, kollektor 
toki Ik ga aylanadi. Emmiter tokining baza orkali kollektorga bunday o‟tishi “in‟eksiya” deb ataladi. 
Emmiter toki (teshiklar musbat zaryadlar oqimi) to‟la ravishda kollektorga o‟ta olmaydi. Bu tokning 
bir qismi emmiterdan bazaga o‟tganda bazadagi elektronlar va manbaning manfiy qutbi elektronlari 
bilan bo‟ladigan rekombinasiyalar tufayli kollektorga o‟tmaydi va baza toki sifatida manbaning (Ee) 
manfiy qutbiga qaytadi. Baza toki I
b
emmiter toki Ie ning 1-8 foizini tashkil qiladi. 
Kollektor toki Ik emmiter toki Ie bilan baza toki I
b
ning ayirmasiga teng. Ik= Ie- I
b
; shuning 
uchun uni quyidagicha yozish mumkin: Ik =k
1
Ie bu erda k
1
=0.92-0.99 umumiy bazali triod 
sxemasining kuchaytirish koeffisienti. 
Kuchaytirgichdan chiquvchi signal 
U
q
= IkRyu= k
1
RyuIe= kIe 
(4) 
Emitter tokiga proporsional bo‟lgani uchun, emitter toki Ie orqali boshqariladi. 


75 

Download 4,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   187




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish