Улуғмуродов н. Х

 
5 – MA’RUZA 
 
MAVZU :
MODDA MIQDORINI VA SARFINI O’LCHASH 
VA O’LCHOV ASBOBLARI. 
 
 Reja : 
1. Suyuqlik va gazsimon moddalar sarfini bosim farqlari o‟zgaruvchan sarf o‟lchagichlar bilan 
o‟lchash 
2. Suyuq moddalar sarfini hisoblash. 
3.
 
Difmanomentli sarf o‟lchagich. 
4.
 
Bosim farqlari o‟zgarmas sarf o‟lchagichlar. 
5.
 
Induksion sarf o‟lchagichlar. 
6. Suyuqlik sath balandligini o‟lchash va o‟lchov asboblari
 
Adabiyotlar: 
1. Yusupbekov N.R. va boshqalar. “Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari”, -Toshkent, 1997 
y. 
2. Yusupbekov N.R. va boshqalar. “Avtomatika va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish.”, -
Toshkent, 1982 y. 

---

56 
3. Mansurov X.N. “Avtomatika va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish”,-Toshkent 1987 y. 
4. Майзель М.М “Основы автоматики и автоматизации производственных процессов ”, - 
Toshkent, 1964 
1. Suyuqlik va gazsimon moddalar sarfini bosim farqlari
o’zgaruvchan sarf o’lchagichlar bilan o’lchash 
Ishlab chiqarishda hom ashyo va energiya sarfini to‟g‟ri normalash va ularning amalga 
oshirilishini doimo kontrol qilib turish ishlab chiqarishning samaradorligini oshiradigan asosiy 
yo‟llardan biri hisoblanadi. Shu tufayli ishlab chiqarish ob‟ektlarida (ish agregati, texnologik oqim 
liniyalari, sex va zavodda) ishlab chiqarish prosesslarining to‟g‟ri boshqarilishini ta‟minlash uchun 
hom ashyo (suyuqlik va gazsimon moddalar, kislorod, suv, bug‟, kimyoviy reaksiyalar komponentlari 
va boshqalar) miqdorini uzluksiz o‟lchab, ularning sarfini hisoblash turish va shuningdek ishlab 
chiqarish mahsulotlari miqdorini ham o‟lchab kontrol qilib turish ishlari to‟g‟ri yo‟lga qo‟yilgan 
bo‟lishi kerak. 
Modda sarfini o‟lchash va miqdorini hisoblash usullari ko‟p va turlicha.Ularni birinchi 
navbatda ob‟ektning turlariga qarab harakterlash mumkin :
1) truba orqali o‟tadigan suyuqlik va gazsimon moddalar miqdorini o‟lchash usullari;
2) sochiluvchan moddalar (paxta va chigit) sarfini o‟lchash usullari;
3) sanaladigan qattiq jismlar va narsalarni hisoblash usullari. 
Ishlab chiqarishda sarf o‟lchagichlarning quyidagi turlaridan foydalaniladi: 
1. Bosim farqlari o‟zgaruvchan sarf o‟lchagichlar; 
2. Bosim farqlari o‟zgarmas sarf
o‟lchagichlar; 
3. O‟zgaruchan sathli sarf o‟lchagichlar; 
4. Induksion sarf
o‟lchagichlar.