7-mavzu. Axloqiy qadriyatlar (Etika) Reja

Axloqqa 
kelsak, masala jiddiy mohiyat kasb etadi: deylik, bir tuman yoxud viloyat 
prokurori o’zi mas’ul hududda doimo qonun ustivorligini, adolat qaror topishini 
ko’zlab ish yuritadi, lozim bo’lsa, hokimning noqonuniy farmoyishlariga qarshi 
chiqib, ularning bekor qilinishiga erishadi: oddiy fuqaro nazdida nafaqat o’z 
kasbini e’zozlovchi shaxs, balki haqiqiy huquq posboni, adolatli tuzum timsoli 
tarzida gavdalanadi. U umrini millat, Vatan va inson manfaatiga bag`ishlagan 
yuksak axloq egasi: u o’zi yashayotgan jamiyat uchun namuna bo’lib, o’sha 
1
A.Avloniy “Turkiy guliston yoxud axloq” T.: “O`qituvchi” 1992 yil. 17 bet. 

---

jamiyatning yanada taraqqiy topishiga xizmat qiladi. Agar mazkur prokuror, 
aksincha, qonun ximoyachisi bo’laturib, o’zi qonunni buzsa, shaxsiy manfaati 
yo’lida oqni qora, qorani oq deb tursa, u axloqsizlik qilgan bo’ladi. Oddiy fuqaro 
nazdida birgina kishi prokuror adolatsiz emas, balki butun jamiyat adolatsiz ekan, 
degan tasavvur uyg`onadi. Bu tasavvurning muntazam kuchayib borishi esa, oxir-
oqibat o’sha jamiyat yoki tuzumni tanazzulga olib keladi. 
Albatta, har uchala axloqiy hodisa va ularning ziddi nisbiylikka ega. Chunonchi, 
hozirgina misol keltirganimiz prokurorning axloqsizligi darajasi bilan o’z yakka 
hukmronligi yo’lida millionlab begunoh insonlarni o’limga mahkum etgan Lenin, 
Stalin, Gitler, Pol Pot singari shaxslar orasida farq bor: agar prokurorning 
axloqsizligi bir millat yoki mamlakat uchun zarar qilsa, totalitar tuzum 
hukmdorlari hatti-harakatlari umumbashariy miqyosdagi fojialarga olib keladi. 
Shunday qilib, axloqshunoslik mazkur uch axloqiy hodisani bir-biri bilan 
uzviylikda va nisbiylikda o`rganadi. Ana shu uch axloqiy hodisaning 
umumlashmasini, ya`ni mazkur fanimizning predmeti bo`lgan umumiy tushuncha 
sifatidagi axloqni quyidagicha ta`riflash mumkin: