Erkin umarov mahmud abdullayev

0 ‘. Toshtemirov, H. Sapoxonov, R. Xolmatov, L. Zo-
hidov.
Axloqiy qadriyatlar. — Q o‘qon, 1993 yil, 18—19 betlar).
lym onning o'ziga xos xususiyati shundaki, u fidoyilikni, m aq- 
sadni am alga oshirish yo'lida faollikni taqozo etadi. Binobarin, 
inson o ‘zi ishongan narsaning dilda m ustahkam lanib qolishi bilan

---

cheklanmasligi, aksincha, uning ro ‘yobga chiqishi uchun keskin 
kurashga bel b o g ia sh i talab qilinadi. Iym on inson ongi va his- 
tuyg'usiga g'oya ekanligining boisi ham ana shunda. Shuning 
uchun u qudratli va harakatlantiruvchi m a’naviy kuch hisoblanadi. 
Binobarin, har qanday g‘oya inson iymoni, uning maslagiga ay- 
langandagina faollik kasb etadi.
M aslak muayyan guruh, shaxs va kasb egalarining bir xildagi 
aqidasi, o'zgarm as qonun-qoidalaridir. 0 ‘z aqidalaridan tezda va 
sharoit taqozosi bilan voz kechadigan insonni maslaksiz deyiladi. 
U ning xususiyati shundaki, u o ‘z ahdida m ustahkam tu ra olm ay- 
di. Shuning uchun maslagida m ustahkam odam larni xalqimiz sevib 
iym onli-e’tiqodli deb baholaydi. Buyuk Alisher N avoiy aytgani- 
dek, vafosizda hayo, hayosizda vafo bo'lm aydi. H ar bir kishida 
bu ikki narsa b o ‘lmasa, undan iym onni kutish kerak emas.
Xalqimiz tilida keng qoilaniladigan diyonat tushunchasi ham
iym on, e ’tiqo d tushunchalariga m a ’no jih a tid an yaqin tu radi. 
D iyonat — insonning o ‘z so'zida, qarashlarida, ahdu paym onida 
mustahkam turishini anglatadi. Bu jihatdan u maslak tushunchasiga 
juda ham yaqindir. Lafzida mustahkam turadigan odam ham diyo- 
natli b o ‘ladi. «Axloq-odobga oid hadis nam unalari»da yozilishi- 
cha, «diyonat inson yaxshi am allarining o ‘ziga xos m ezoni sifatida 
nam oyon bo'ladi» ( 0 ‘sha asar, Toshkent, 1990 yil, 48-bet).
Shunday qilib, iymon, e ’tiqod, diyonat inson m a ’naviy fazi- 
latlarining m uhim qirralaridan b o ‘lib, o ‘zida komil insoniylikni 
ifoda etadi. Shunday ekan, «zam ondoshim iz b o ‘lm ish iym onli 
odam ni qisqacha shunday tavsiflash mum kin: e ’tiqodli, o ‘zining 
aniq m aslagiga ega, taqvodor, ham iyatli, oriyatli, or-n o m u sli, 
sharm -hayoli, vijdonli, andishali, insofli va shu kabi fazilatlar 
sohibi» (Vatan tuyg'usi, 24-bet).
Insonning m a’naviy qiyofasini tavsiflaydigan fazilatlardan biri — 
m ehr-shafqatlilik hisoblanadi.
M ehr tushunchasi keng m a’noli b o ‘lib, u shaxsning o ta-o n a- 
ga, V atanga, farzandlariga, ijtim oiy hodisalarga, b ir so ‘z bilan 
aytganda, insonni ulug'lovchi barcha narsa-hodisalarga nisbatan 
m uhabbati va sahovatining ifodasidir.
M ehr-shafqat kishilaming bir-biriga bo'lgan hurmati, muhabbati, 
o'zaro yordami, hamdardligi, mehribonligini ifodalaydi. Xalqimizda 
« m eh r — k o ‘zda» deg an ajoyib ib o ra b o r. O d a m la r o ‘zaro
munosabatlarida, moddiy va m a’naviy ishlab chiqarish jarayonida o'ziga

---

o ‘xshash minglab insonlar bilan uchrashadi, ko‘zi-ko‘ziga tushadi, 
samimiyati namoyon bo'ladi, o ‘zaro fikr almashadi, zavqini ulashadi, 
dardini o ‘rtoqlashadi. M ana shunday jarayonda esa ular o‘rtasida mehr- 
oqibat degan bir m a’naviy m uhit yuzaga keladi.
Xalqimizning m ehr-shafqati istiqlol tufayli yangicha m a’no kasb 
etdi, desak m ubolag'a bo'lm as. 0 ‘zbekiston hukum atining siyo- 
sati, P rezidentim izning serqirra faoliyati o ‘z xalqiga, fuqarolariga 
m ehr-shafqat ko'rsatishning nam unasidan iboratdir. 0 ‘zbekistonda 
am alga oshirilayotgan islohotlarning m azm uni va m ohiyati ham
m ehr-shafqat ruhi bilan sug‘orilgan. 0 ‘zbekiston Respublikasining 
K onstitutsiyasida qayd etilganidek, respublikam izda yashayotgan 
har bir fuqaro — m illati, e ’tiqodi, kasbi-koridan q a t’iy nazar — 
o ‘z shaxsiy fazilatlarini nam oyon eta olish, o ‘z hayotini munosib 
ravishda qura olish, m a ’naviy jih a td an rivojlanish im koniyatlari 
va shart-sharo itlarig a huquqiy kafolatlangan tarzda egadir. Bu 
g‘am xo‘rlik, m ehr-shafqat ijtim oiy him oyaga m uhtoj k o ‘p bolali 
va kam ta ’m inlangan oilalarni, ishsizlarni, darom adi cheklangan 
sh ax slarni, o 'q u v c h i y o sh larn i b u tu n c h o ralar b ila n q o 'lla b - 
quvvatlashga qaratilgan. Bu ishlarni amalga oshirishda nafaqat 
davlat, balki nodavlat tashkilotlari, m ehnat jam oalari, xayriya ja - 
m g'arm alari jo nbozlik qilm oqda. P rezidentim iz I. A. Karimov 
yozadiki, «el-yurtim izning, shu y urtda yashayotgan h ar qaysi in ­
sonning eson-om onligi bizning eng katta yutug‘im iz va boyligi- 
mizdir. Bu boylikni k o ‘z qorachig‘idek asrab-avaylash, qadriga 
yetish — barcham izning m uqaddas insoniy burchim izdir» («M u- 
loqot», 1998 yil, 4-son, 10-bet).
R esp u b lik am izd a tibbiy va ijtim o iy x izm at k o ‘rsatish n in g
riv o jla n g a n tiz im i m a v ju d d irk i, u in s o n la rg a m e h r-s h a fq a t 
ko'rsatishda am aliy ishlarni olib borm oqda. Respublikada 1,3 m in- 
gdan o rtiq kasalxona, 3 m ingdan ziyod vrachlik am bulatoriya- 
poliklinika muassasasi ishlab turibdi. B archa sohalar b o 'y ich a 76 
m ingdan o rtiq m utaxassis-shifo k o rlar m alakali tibbiy yordam
k o ‘rsatm oqda. Bir shifokorga o ‘rta hisobda 298 kishi to ‘g ‘ri ke­
ladi. Bu ja h o n d a eng yuqori k o ‘rsatkichdir