Erkin umarov mahmud abdullayev

3. MA’NAVIYAT VA MA’NAVIY MEROS
M a’naviyat jam iyat taraqqiyotining m uhim omili b o ‘lar ekan, 
u nafaqat bugungi m adaniy boyliklarga, qadriyatlarga, zam onaviy 
tamoyillarga, shu bilan birga xalqim izning ko‘p asrlik m a ’naviy 
merosiga ham tayanadi.
Mustaqillik m a’naviyati o ‘z-o ‘zidan shakllanib qolmaydi. Jam i­
yat rivojlanishining o ‘z q o n u n lari m avjud b o ‘lib, m u staqillik
m a’naviyatining shakllanish jarayoni ham ana shularga asoslanadi.
3 — M a’naviyat asoslari
33

---

M a’lum ki, m a’naviyatning subyekti, ya’ni yaratuvchisi, ijod- 
kori ham , uni iste’mol qiluvchisi ham insondir. M a’naviyatning 
vujudga kelishi va rivojlanishida biz uning ikki m uhim jihatiga 
e ’tibor berishim iz lozim; birinchidan, har qanday m a’naviyatning 
shakllanishi avvalambor kishilarda, jam iyatda unga b o ‘lgan ehtiyoj 
va talablarni qondirish asosida vujiidga keladi. Jam iyatda shu 
ehtiyoj, talablar shakllanm aguncha m a’naviyat ham , madaniyat 
ham vujudga kelmaydi. Demak, m a’naviyat ijtimoiy ehtiyoj, talab, 
xohishni ifodalab, kishilar, guruhlar, um um an jam iyatning ongli 
ijodiy faoliyati asnosida voqelikka aylanadi.
Ikkinchidan, jam iyatda vujudga kelgan ehtiyoj va talablarni 
qondirish m aqsadida kishilar m adaniy faoliyatga kirishadi, bu esa, 
tabiiyki, q u ru q , b o ‘sh yerda vujudga kelm aydi. H ar qanday 
m a’naviyat, eng avvalo, jam iyatda avval erishilgan muayyan bi- 
lim lar, tajribalarga ham da o 'tm ish avlodlardan bizgacha yetib 
kelgan m a’naviy merosga tayanadi.
Ijtim oiy taraqqiyotning turli davrlarida m a ’naviyat sohasida 
erishilgan bilim lar va tajribalar undan keyingi avlod uchun tarixiy 
tajriba, xotira b o'lib xizmat qiladi. Bu tarixiy vorislik deb atalib, 
taraqqiyotning turli bosqichlari o ‘rtasidagi uzluksizlik va uzviylikni 
ta ’minlaydi, m a ’naviyatning ichki rivojlanish qonuni bo'lib yuzaga 
chiqadi. H ar b ir muayyan tarixiy davrda yaratilgan m a’naviyat 
boyliklari yig‘indisi esa ana shu tarixiy vorislikning muayyan ko'ri- 
nishlari bo'lib, har bir xalq va m illatning m a’naviy merosini tashkil 
etadi.
M a’naviyatning rivojlanishi ana shu tarzda am al qiladi. Bu ja- 
rayon m a’naviy hayotning m uayyan sohalari rivojlanishida nam o­
yon b o 'lad i. B inobarin, P rezidentim iz I. A Karimov ta ’kidlaga- 
nidek, «jamiyat taraqqiyotidagi har qanday o'zgarishlar, yangilik- 
lar, ayniqsa, insoniyat rivojiga katta turtki beradigan jarayonlar, 
kashfiyotlar o 'z -o 'z id a n yuz bermaydi»