If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

(
8
.
2
)
194

---

г и дра вл и к к а р ши л и к к а т т а л а ш а д и , чангли г а з л а р д а г и ка тт и к
з а р р а ч а л а р н и н г нормал чукиши бузилади ва г аз л ар н и т о за л аш 
к и йин л а ша ди . Ци к л он л ар н ии г радиуси ки ч ик ла шти рил с а, улар- 
нинг унумдорлиги к а ма я ди . Шунинг учун куп м и в дорд а г и чангли 
г а з ла р н и т о з а л а ш ва а ж р а т и ш тезлигини ошириш учун п а р а л л е л
ишл ай д и г ан ц иклонлар гурухи ёки б ат а р е ял и цик лон л ар ишлати- 
лади.
С ан оа т д а тегишли иш унумдорлигини т а ъ м и н л а ш учун п а ­
ра л л е л р еж им да ишл ай ди г ан ц иклонлар гурухи к у л л а н ил а ди ,
бундай ша р ои т да ц иклонлар умумий чанг йигадиган бункерга,
чангли 
газ бери ла ди ган
ва т о за л а н г а н газ юб ориладиг ан 
к о л ле к т ор л а р г а эга булади. Битта катта циклон урнига бир неча 
кичик диа метрл и ц иклонлардан фойда ланиш бир ка тор а фз а лл и к-
л а р г а эга: 
1
) газнинг чизикли тезлиги бир хил булган шароитда 
кичик д иа м е т р л и циклоида кучли м а р к а з д а н кочма куч ла р пайдо 
булади, н а т и ж а д а чанг у ш л а н и ш д а р а ж а с и юкори булади;
2
) катта д иа ме т р л и цик лонл арнинг б ал а н дл и г и хам катта 
булганлиги сабабли уларни жойлаштириш кийин, кичик диаметрли 
ц иклонларни ж о йл ашт и ри ш эса анча енгил.
8 .5 -раем.
Ци к л о н л а р н и
ж о й л а ш т и р и ш н и н г
в а р и а н т л а р и :
а
— ж у ф т к.илиб; 
б —
а й л а н а бу й ич а.
8.5- 
р ае мд а циклонларни жой л ашт и ри шн ин г в а р и а н т л а р и кур- 
сатилг ан. Ци к л он ла р н и икки усул билан ж о й л а шт и р и ш мумкин: 
ж у ф т - ж у ф т килиб (
8
. 5- раем, 
а)
ва ай л ан а узунлиги буйича 
(8.5- раем, б). Ж у ф т - ж у ф т килиб ж о й л а ш т и р и л г а н да ц и к л о н л а р ­
нинг сони 
2
та, ай ла н а б уйл аб ж о й л а ш т и р и л г а н да циклонларнинг 
сони 10— 14 та булиши мумкин. Бунда х а м м а ц ик лон л а р газ 
б ер и ла д и г а н в ертикал труба атрофида ж о й л а шт и ри ла д и. Би ро к
ц иклонлар гурухининг т о за л а ш д а р а ж а с и бу гурухга кирган битта 
циклоннинг т о з а л а ш д а р а ж а с и г а тенг булади.
Чангли газ 
а
195

---

Кичик диаметрли циклонлар (ёки мультициклонлар) нинг 
афзаллиги б атаре ял и циклонларда яхши н'амоён булган Бата рея -
ли циклонлар днаметри 100— 300 мм булган куп Сондаги (айрим 
найтда бир неча юз) пар ал л ел ишлайднган циклон э ле мен тл ари да н
тарк иб топган булади. Саноатнинг айрим соха ла рид а и шл ати л ад и-
ган б а т а р е я л и циклоида 792 та э лемент булиб, газ буйича 
650000 м3/ с о а т иш унумдорлигига эга.
8
.
6
- 
р а с мд а кур с ат и лга н б а т а р е я л и циклон ( Б Ц У ) юпка 
деворли к,обикдан иборат булиб, чангли ва т оз а л ан г ар г аз л ар учуй 
к а м е р а л а р (
1
), (
2
) ва чанг йигувчи бункер (3) дан т а р ки б топган. 
Циклон э ле м е нт л а ри тегишли т у с и к л а р г а шундай килиб жой- 
л ашт ири л г ан ки , бунда э ле ме н т л а рн нн г тан г ен ц иа л п а т р у б к а л а р и
чангли газ к а м е р а с и билан, м а р к а з и й ч икариш т р у б ал а р и
т о з ал ан г ан газ к а мера си билан, чанг чикарувчи т е ш и к ла ри эса 
чанг йиггич бункер билан богланган.
Циклон э л е м е н т л ар и да газ окимиг а а й л а н м а х а р а к а т берувчи 
та н г ен ц иа л ёки у р и уюрма хосил к и л у вч и ла р и шл ат и ла д и.
Тангенциал уюрма \ ое и л килувчилар каторига киска ва тораювчи 
патруб кал ар ва спиралсимон т р у б ка л а р киради. Укли уюрма хосил 
к и лув чи л а р и ш л а т и л г ан да циклон э ле мен тл ари ни н г копкоги 
булмайди ва чангли газ кобик ва т о з а л а н г а н газ ч икадиг ан труб а 
орал и гиг а бери ла ди , ушбу о р а л и к д а «винт» (8.7- раем, 
а)
ёки 
«розетка» типи д аг и (8.7- раем, б) уюрма хосил ки л ув чи ла р
урнатилган булади. «Винт» типидаги у ю р ма хосил ки л у в чи да чанг 
кам д а р а ж а д а т и к и ла д и ва унинг г и др а вл и к ка рши ли ги нис ба тан 
кам.
8.6- раем.
Б а т а р е я л и циклон:
/ — ч а н г л и г а з к а м е р а с и ; 2 — т о з а л а н г а н г а з к а м е р а с и ;
3
— ч а н г й и г а д и г а н б у нк е р .
196

---

<
С ан о ат д а купинча д иа ме т ри
1
м гача б у л г ан ц ик лон л а р ишла- 
тилади. Аг ар к а тт а х а ж м д а г и
г а з л а р н и (140 м3/ с гач а) тоза- 
л а ш з а р у р булса, цик лон л ар гу- 
рухи ёки б а т а р е я л и ц ик лон л а р 
и шл ат ил ад и.
Ц и кл он ла р ни н г с а но а тд а куп 
и шл а т и ши д а н ка тъи н а з ар , улар- 
да юз б е р а д иг ан турли жин сл и
с и ст е ма л а р н и а ж р а т и ш ж а р а ё н и
тула т а д к и ко т ки л ин ма г ан , чунки 
к у р и л м а д а г и г идродинамик холат 
анча му р ак к а б. Шу с а б а б д а н цик- 
л о нл а р ни т а н л а ш асосан э мпирик 
йул б ил ан олинган н а т и ж а л а р г а
ас осл ан ад и. Г идра вл и ка нуктаи 
н а з а р и д а н циклон к а нд а й д ир ма- 
х ал ли й ка рши ли к, деб олиниши 
мумкин. Бу н да й хо л ат да циклон- 
нинг г и д р а вл ик ка рши ли ги газ 
ок,имининг тезлик босимига тенг 
булади:
р
^
ф
Тозопангон га з
А 
Р = Ъ
(8.3)
бу ерда £ —• циклоннинг к а р ши ли к 
к о э ффи ци е н т а ;
р — ц ик лон д ан
у т аё тг ан газнинг зичлиги, к г / м 3; 
даф — циклон цилиндрсимон кис- 
мининг тула к ун д ал ан г кесимига 
н ис ба т ан олинган газнинг фиктив 
тезлиги, м / с (шф- 2,5 — 4 м / с )
Циклоннинг г идравлик к а рши ли г и курилманинг типига боглик 
булади. М а с а л а н , Н И И О Г А З конструкцияли ц ик лон л а р учун: 
Ц Н — 24 £ = 60; Ц Н — 15 £ = 1 6 0 ; Ц Н — Щ = 250
Газнинг фиктив тезлиги куйидаги тен г ла ма о рк а ли а н и кл ан а-
*•'
8.7- раем.
Батареяли циклонлар­
нинг элементлари:
а
— « в ин т» т и п и д а г и й у и а л т и р у в ч и п а р р а к л и ;
б
— « р о з е т к а »
т и п и д а г и
й у и а л т и р у в ч и
п а р ­
р а к л и .
ди:
да,
' “
V
2Д 
Р
”
1
Г '
(8.4)
£ ва А
Р / г
нинг к и й м а т л ар и турли конструкцияли ц ик лон л а р учун 
с п р а в о ч н и к л а р д а б ерилг а н булади. Циклон цилиндр кисмининг 
д и а м е т р и с а р ф т е н г ла ма си ё р д а м и д а топилади:
о =
V
<».785 Иф •
(8.5)
бу е р д а 
V
— циклондан у таё тган газнинг х а ж м и й с а рфи, м
3
/ с.
Циклоннинг колган х а м м а у л ча м л ар и О га нисбатан с та н­
д а р т а а шти рил га н.
197

---

Тазагш нган га з
Т озаланган га з
Шалакган газ
\
8.8- раем.
Ци ли ндрс имон у юр м а л и чанг тутгич:
а — юк о ри г и г а з о к и м и н и с о п л о ё р д а м и д а к и р и т и ш ;
б
— ю к о р и г и ва п а с т к и г а з о к и м л а р и п и
н а р р а к е р д а м и д а к и р и т и ш ; в — юк о ри г и ва п а с т к и г а з о к и м л а р и п и т а н г е н ц и а л й у н а л и ш д а
к ир и ти ш .
198

---

8.4- §. У Ю Р М А Л И Ч А Н Г У Ш Л А Г И Ч Л А Р
У юрм а л и чанг у ш л а г и ч л а р ц ик лон л а рг а н ис ба та н анча 
кейинрок, т а к л и ф этилган. Бу нд а й к у ри л ма н и нг ук, й уна лиши д а
пастки ( би рла мч и) ва юкориги (икк ил амчи) у юрма ли о ки мл ар-
нинг бир- бирига к а р а м а - к а р ш и х а р а к а т и мавжуд.
У юрм а л и чанг ушлаг ичнинг сх е ма л ар и
8
.
8
-ва 8.9- р а с м л а р д а
курсатилган.
Юкориг и оким билан кирг ан чанг з а р р а ч а л а р и м а р к а з д а н
кочма куч таъсирида девор юзаси томон улоктирилади, юза буйлаб 
пастг а к а р а б спиралсимон х а р а к а т килиб, чанг йиг иладиг а н 
б ункерга тушади. Па ст ки оким билан к у р и л м а г а к и р г ан чанг 
з а р р а ч а л а р и д а с т л а б газ окими билан бирга спиралсимон 
х а р а к а т л а н и б юкорига кÿт ap ил aд и , кейинчалик м а р к а з д а н кочма 
куч ё р д а м и д а девор томон ул ок т ир ил а ди ва юкориги оким билан 
бирга пастг а к а р а б х а р а к а т л а н и б чанг йиг и л ад иг а н бункерга 
т ушади.
Ча нг ли газнинг к у р и л м а г а кириш усулига