If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

Чан г пи газ
Тозапанган газ
1
-*• 
Тозапанган 
газ
Чангли газ
Чангли
.гп— ь
Тозапанган
г г и - * - Р
Я -*" 
газ
Тозапанган
газ
8.2- раем.
Ин ер ци о н ч а нг у шла г и ч л а р :
а
— марказий к.исмдан газ берилади; 
б
— ён томондан газ берилади; 
в —
к.айтарувчи тусикли; 
г
— газ 
ОК.ИМИНИНГ 
йуналиши узгаради.
8
.
2
- раем, 
а, б,
да ку р са т ил г ан чанг тутгичларни ч а н г л и
к о п л а р , деб х,ам юритилади. Унинг и шл аши ж у д а оддий булиб, 
чангли газ кириш патрубкаси орк,али пастга к,араб х, аракатланади,
сунгра газ б ирданиг а юк,орига бурил ад и, бунда чанг газ ок.имидан 
а ж рал иб , курилманннг пастки кисмига тушадн. Ма с ал ан , таркиби- 
да диа мет ри 30 мк'мдан катта з а р р а ч а л а р н и ушл а г ан чангли газни 
т о з а л а ш г а м у л ж а л л а н г а н чангли копнинг а ж р а т и ш д а р а ж а с и
65Н-85 % ни т а шки л этади. Газнинг кириш п а тр уб ка с ид аг и
тезлиги т а х м ин а н
10
м / с к у р и лм а н ин г цилиндрсимон к и см и д а эса 
1 м / с га тенг булади. Бу нд а й чанг тутгичнинг г идра вл и к 
ка рши ли ги 150-4-390 Па.
К,айтарувчи тусик,ли чанг тутгич (8,2- раем, 
в)
нинг с а ма р а -
дорлиги чангли коп л арн ик иг а нис ба тан кам, к у р и лм а нн нг г и д р а в ­
л и к к а р ши л и г и х,ам анча кичик. 
8
.
2
- раем, г д а к у р са т ил г ан чанг 
тутгични и шл а т иш кул ай булиб, у л а рн и туг рида н тугри газ 
т р у б а л а р и г а жо й л а ш т и р и ш мумкин, бунда газ у та д иг ан труба- 
л ар ни нг д иа ме т ри
2
м дан кам б у л м а с л иг и керак.
Ч а нг чуктириш к а м е р а л а р и н и хи соб ла ш учун 7.2- ва 7.3- § 
л а р д а б ери лг а н т е н г л а м а л а р д а н фо йд а ла н ил ад и .
8.3-§. Ц И КЛ О Н Л А Р
Оддий чуктириш к у р ил ма ла р и д а газ а р а л а ш м а л а р и д а г и майда 
ч а н г л а рни а ж р а т и ш анча кийин. Чук т и риш к у р и л м а л а р и н и н г
улчами к а тт а булгани учун у л а р куп жойни э га лла йд и . Бу н да н
т а ш к а р и г а з л а р н и т о за л а ш д а р а ж а с и анча кичик. Шунинг учун 
чангли газ а р а л а ш м а л а р н и т о за л а ш учун с а но ат да ц ик ло нл ар куп
192

---

\
и шл ат и ла д и. Циклон цили н др и к ва конуссимон к и см л а р д а н
иборат. К,урилмада т о з а л а н г а н г аз ч ик ад иг ан ва чанг т уш а ди г а н
п а т р у б к а л а р бор. Ча нг л и г аз циклонга та н г ен ц иа л й у н а ли шд а 
2 0 4 - 2 5 м / с тезликда киради. Сунг ра пастга спиралсимон а йл а н ма
х а р а к а т б ил ан йуналади. Н а т и ж а д а м а р к а з д а н кочма куч хосил 
булади. Бу куч т а ъ си рид а газ окимидаги к а т т и к з а р р а ч а л а р укдан 
циклоннинг ички деворн томон х а р а к а т л а н а д и , сунгра деворга 
урилиб уз кинетик э нергиясини йукотади ва ог ирли к кучи 
таъ сир ид а пастга тушади. Циклоннинг пастки конуссимон кисмида 
газ ок,ими инерция буйича а й л а н м а с пир ал симон х а р а к а т и н и
д авом э ттира ди ва юкорига й уна лга н ок,им пайдо булади.
То з а л ан г ан газ м а рказ и й тр уб а о р ка л и к у р н л м а д а н чнкиб кетади. 
Ци кл он да ги чангли г аз л ар н и нг т оз а л а ни ш д а р а ж а с и к а т т ик
з а р р а ч а л а р н и н г катталиги, газ окимининг тезлиги ва к у ри л ман и нг
геометрик у лч а ми га бог лик булади.
Ц и к л о н л а р тузилишига кура икки турга булинади: 
ц и л и н д р л и
ва 
к о н у с л и
( 8 . 3 - раем). Ци л ин др ли ц и к ло н ла р да кобикнинг
цил индрли кисми анча узун килиб, конусли ц ик ло н л а р д а эса 
конуссимон кисми анча узун ки л иб т а й ё р л а н г а н булади. Ц и ­
л ин др ли ц ик ло нл ар юкори иш у н умд орли кк а, конусли ц ик лон л а р 
эса юкори т о за ла ш д а р а ж а с и г а эга. Би р о к конусли к у р и л м а л а р д а
босимнинг йуколиши куп р ок булади. Конусли ц ик ло н л а р д а
юкори д а н п аст г а к а р а б к у н д а л а н г кесим юзасининг к а ма йи б 
бориши с а б а б л и к у р ил ма девори я кин и да чанг з а р р а ч а л а р и н и н г
а ж р а л и ш и т е з л а ш а д и . Ц и л ин др ли циклоннинг д иа м е т р и 2 м дан, 
конусли циклоннинг д иа метри эса 3 м дан ортма сл иг и керак.
Ц и к л о н л а р н ин г д иа ме т р и 2 — 3 м д а н ор т
11
б кетса, к у р ил ма н и нг
т о з а л а ш д а р а ж а с и к а ма я ди .
Н И И О Г А З ц и к ло н ла р да чангли газ к и ра д и г ан п а т р у б к а л а р
кия ки л иб ж о й ла шт и р ил г а н. Ушбу цик лон л ар н и нг учта тури энг 
куп и шл а т ил а д и: 1) ки я л ик бурчаги 24° ( Ц Н — 24) — бундай 
циклонлар юкори иш унумдорликка ва кичик г идравлик к а рши ли к-
ка эга б улиб газ окимидаг и к а тта у л ча мл и ч ан г л а рни тутиш учун 
и шл ат и ла д и; 2) ки ял ик бурчаги 15° ( Ц Н — 15) — н ис ба тан кичик 
г и др а вл ик к а р ш и л и к билан юкори д а р а ж а д а г и т оз а л аш н и 
т а ъ м и нл а й д и ;
3) 
к и ял и к
бу рча ги 
11° 
( Ц Н — 11) — юкори 
с а м а р а д о р л и к к а эга ва т а к о м и л л а ш т и р и л г а н чанг ушлагич 
с иф а т и да т а к л и ф этилган.
8.4- 
р а е м д а В Ц Н И И О Т к онструк цияли циклоннинг схемаси 
к урс ат и лг ан. Ушбу циклоннинг конуси юкорид ан пастг а к а р а б
кенгайган. К у р и л м а к у н д а л а н г кесимининг к е нгайиши т а ъ с и р и д а
газнинг а й л а н м а х а р а к а т и ва з а р р а ч а н и н г дев орг а босими 
камаяди. Шу с а ба бд ан бундай циклонларни газ т а р к иб ид а н юкори 
а б р а з и в хоссага эга булган з а р р а ч а л а р н и а ж р а т и б олиш учун 
и шл ат и ш керак.
Ци кл о н л а р н и суриш ёки х а й д а ш л и н и я л ар и г а у рн ат с а булади.
Бирок, а йн ик са г аз окимининг т а р к иб и да а б р а з и в ёки ёпишувчан 
з а р р а ч а л а р булс а в е н т ил ят ор л а р н и нг и шл а ш муддатини узайти- 
риш учун ц ик лон л арн и суриш л инияс иг а , в ен тил я тор да н олдин
13—
193

---

Тозалангон
Тозаланган газ
203 
чангли
Чангпи
газ
¿4м
- * —
Чангли 
¿аз
■Чанг
а 
Чанг
Чанг 
6
8 .3 -раем.
Н И И О Г А З конс трукци яли 
циклон чизмаси.
8.4-раем. ВЦНИИОТ
а
—
цилиндрли; 
б
— кону ели.
к о н с т р у к ц и я л и ЦИКЛОН 
ч и з м а с и .
жой л ашт и ри ш ма к са д г а мувофик, булади. Бо шк ач а айтганда, чанг 
з а р р а ч а л а р и вентиляторга кириб, уни тезда ишдан чикариши 
мумкин. Циклон б илан бункер ж у д а зич килиб у рнатил иши керак,
чунки озгина микдордаг и хавонинг си стемаг а тортилиши т о за ла ш
с а ма р а д о р л и г и н и анча п асайтиради.
Ци кл ои да газ тарк иб ида г и сув буг ла рин и нг конденсацияга 
у чраши г а йул к уй ма с ли к учуй газнинг т е м пе ра т ура с и шудринг 
нуктас идан 1 0- ^ 2 5 ° С юкори булишлиги керак. Бунинг учун 
цик лон л ар тегишли изоляция к а т л а м и б илан к о п л а н а д и, айрим 
пайтда у ла рн и нг д ев орл а ри кизд ири л ад и .
Умуман о л г ан да , ц иклонлар т ар к и б и д а 400 г / м
3
гача к а т т и к
ф а з а тутган чангли г аз л ар ни т о з а л а ш учун ишл атил ади. Н И И О
газ томонидан и ш л а б чик,арилаётган цик лон л арн и нг д и а ме т ри
1 0 0
-г-
1000
мм га, чангли г аз л ар н и нг т о з ал ан и ш д а р а ж а с и
3 0 -i-85 % га тенг. Чангли газ а р а л а ш м а л а р и д а г и каттик, з а р р а ч а -
л а р н ин г д иа ме т р и к а т т а л а ш г а н сари г аз л ар н и нг т оз а л а н и ш 
д а р а ж а с и 9 0 - ^ 9 5 % гача ортиши мумкин.
Ц и к л о н л а р д а газ а р а л а ш м а л а р и н и н г т о за л а н и ш д а р а ж а с и
а ж р а т и ш коэффициентига боглик:
бу ерда 
w
— газ окимининг тезлиги, м / с; г — циклоннинг радиуси, 
g
— эркин тушиш тезланиши; ^ = 9,81 м / с 2.
Бу тенг л ик да н куриниб турибдики, г а з л а р н и н г т оз ал а ни ш 
д а р а ж а с и н и ошириш учун газ окими а й л а н м а х а р а к а т и н и н г
радиусини, яъни циклоннинг радиусини к а ма й ти ри ш ёки газ 
окимининг х а р а к а т тезлигини ошириш керак. Г аз л а р ни нг тезлиги 
ортиши н а т и ж а с и д а циклоида кучли турб ул ент оким хосил булиб,