Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

 
natriydan tashqari, so‘rim tez va tiniq o‘tadi. Tuproqda oson 
eruvchi tuzlar miqdori kam va ishqoriy muhitga ega bo‘lsa,
 
filtrning 
g‘ovaklarini kolloid zarrachalar to‘ldirib qo‘yadi va so‘rim sekin o‘tadi.
 

---

118 
Laboratoriya jurnaliga so‘rimning tiniqligi va rangi to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar qayd qilib boriladi.
 
So‘rim oxirigacha filtrdan o‘tib 
bo‘lgandan so‘nggina tahlilni boshlash mumkin. Birinchi navbatda, 
so‘rimda ishqoriylik aniqlanadi.
 
Suvli so‘rim ishqoriyligini aniqlash 
Suvda oson eruvchi tuzlarning ishqoriyligi ikki xil bo‘lishi mumkin: 
1)
umumiy ishqoriylik. Asosan, ishqoriy metallar karbonatligi - 
Na
2
CO
3
hamda ishqoriy va ishqoriy – yer metallarining bikarbonatlari – 
Ca(HCO
3
)
2
va NaHCO
3 
dan hosil bo‘ladi; 
2)
normal 
karbonatlar 
ishqoriyligi 
faqat 
ishqoriy 
metallar 
karbonatlari mavjudligidan hosil bo‘ladi. 
Normal karbonatlar ishqoriyligini aniqlash 
Normal karbonatlar ishqoriyligi yoki xususiy ishqoriylik, asosan, 
sho‘rxok va sho‘rtoblar ta’sirida yuzaga keladi. Suvda oson eruvchi 
karbonatlar fenolftalein ta’sirida pushti rangga o‘tadi. Suvli so‘rimdan 25 
ml kimyoviy stakanga yoki 100 mlli konussimon kolbaga pipetka orqali 
o‘lchab quyamiz. Ustiga 2 tomchi fenolftalein reaktividan tomizamiz. Bu 
reaktivning xususiyati kuchsiz kislotalar orqali keskin ishqoriy muhitda 
ta’sir qiladi. Demak, eritma qizil rangga kirsa, H
2
SO
4 
kislotasining 0,02 n 
li eritmasi bilan to rangsizlanguncha titrlanadi. Reaksiya quyidagicha 
boradi: 
2
Na
2
CO
3
+ H
2
SO
4
= 2NaHCO
3 
+
Na
2 
SO
3
Shunday qilib, eritmada mavjud bo‘lgan normal karbonatlarning 
barchasi bikarbonatlarga o‘tadi va shunga mos ravishda sulfat kislotaning 
titrlashga ketgan miqdori ikki marta ko‘p bo‘ladi. Natijalar quyidagi 
formula orqali hisoblanadi: 
x – normal karbonatlar miqdori; 
a - H
2
SO
4
ning titrlashga ketgan miqdori, ml; 
n - H
2
SO
4
ning normalligi; 
E – suvli so‘rimning umumiy miqdori, ml; 
b – titrlash uchun olingan so‘rim miqdori, ml;
c – tuproq og‘irligi, g; 
CO
3
2- 
ionlarini foizlarda hisoblash uchun CO
3
2-
ning milli ekvivalent 
soni 0,03ga ko‘paytiriladi. (SO
3
2-
ning ekvivalent og‘irligi 60:2=30, 
milliekvivalentda esa 30:1000=0,03ga teng bo‘ladi.) 
Reaktivlar: 
1.H
2
SO
4 
kislotasining 0,02 n li eritmasi; 
2. 1% fenolftaleinning spirtli eritmasi;