Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

IX BOB bo‘yicha nazorat savollari
1.
Ajratish va quritish asosidagi analizning nechta usuli mavjud? 
Ularning o‘ziga xos xususiyatlariga ta’rif bering. 
2.
Ekstraksiya usuliga qisqacha ta’rif bering. Amaliy mashg‘ulotlarda 
tuproqning qanday xossasini aniqlashda bu usulni amalda qo‘llay olamiz? 
3.
Ekstraksiyada qanday uskunalarni qo‘llaymiz? 
4.
Ekstraksiya jarayoniga nimalar ta’sir qiladi? 
5.
Elektroforezning ahamiyati nimada? 
6.
Xromatografda ishlash prinsipini tushuntirib bering. 
7.
Xromatografiyani nimalarni aniqlashda qo‘llay olamiz? 

---

112 
X BOB. TUPROQLARNI TADQIQ ETISHNING 
GRAVIMETRIK USULLARI TO‘G‘RISIDA
Tayanch iboralar 
Gigroskopik namlik
, 
gravimetrik,
 
organik modda, tuproq mu-
hiti,
 
normal karbonatlar, umumiy ishqoriylik, xlor ionini 
Gravimetrik tahlil moddalarni toza holda ajratib olish va uning 
miqdorini aniq tortib olishdan iborat. Ko‘pincha tahlil qilinayotgan 
komponent ajratib olinadi, ba’zida esa uchuvchan holatga keltirish bilan 
ajratib olish ham mumkin. (haydash usuli). Gravimetriya – olingan 
natijalarni etalon yoki standart bilan solishtirish talab etilmaydigan 
absolyut usul hisoblanadi. Bu usulning kamchiligi ko‘p miqdordagi 
namunalarni tahlil qilishda juda ko‘p vaqtni oladi. Va yana eng asosiysi 
tuproqning murakkab tarkibli ekanligi bilvan bog‘liq bo‘lib, usulning 
selektiv emasligida. 
Gravimetrik usul bir nechta bosqichdan iborat:
1. Aniqlanayotgan modda mavjud bo‘lgan birikmani cho‘ktirib olish 
(cho‘ktirish shakli)
2
. 
Cho‘kmani
 
eritmadan filtrlash yoki sentrafugalash yo‘li bilan 
ajratib olish.
3.Cho‘kmani sirtidagi adsorbsiya qilingan qo‘shimchalardan tozalash 
maqsadida yuvish. 
4. Cho‘kmadagi suvni yo‘qotish maqsadida past temperaturada 
qizdirish yoki uni tortish mumkin bo‘lgan holatga kelitirsh uchun yuqori 
temperaturada kuydirib olish (
gravimetrik
). 
 
5. 
Hosil bo‘lgan cho‘kmani tortish.
 
Gravimetrik usul yordamida tuproqdagi uning quydagi komponentlari 
aniqlanadi: Si, Al, Fe, Mn, Ti, Ca, Mg, P, SO
4
, CaCO
3
po CO2, C va CO
2 
bo‘yicha, gigroskopik namlik va kuydirish natijasida hosil bo‘ladigan 
kulning og‘irligi. Nisbiy xatolik 10
-1
-10
-3 
%.[2]