«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

Suyuqlik 
Tuzilish xususiyati 

; Om

m 

r 
Transformator moyi 
Benzin
Kanakunjut
Atseton 
Distillangan suv 
Qutbsiz
Qutbli
O‘ta qutbli 
10
10
-10
13 
10
8
-10
10 
10
4
-10
5 
10
3
-10
4 
2,3 
2,0 
4,5 
22 
81 
 
Elektrotexnikaga oid konstruksiya va uskunalarni ishlatish sharoitlaridan kelib 
chiqib, suyuq dielektriklarga yuqori elektr mustahkamlik va solishtirma hajmiy 
qarshilik, kichik miqdorli dielektrik singdiruvchanlik, elektr va issiqlik 
maydonlariga bo'lgan bardoshlilik, ish mobaynida xossalarining barqarorligi, 
yong'inga bardoshlik kabi talablar qo'yiladi. Neft mahsulotidan olinadigan 
transformator moyi elektrotexnikada eng ko'p ishlatiladigan suyuq dielektriklardan 
hisoblanib, u quvvatli transformatorlarda, asosan, elektr izolyasiya va sovitkich 
vazifasini bajaradi
65
. Bir xil qalinlikdagi turli elektr izolyasion materiallar teshilish 
kuchlanishi har xil bo'ladi. Shuning uchun dielektriklarning teshilishga chidamlilik 
qiymatini aniqlash juda muhim. Bu qiymat dielektriklarning elektr mustahkamligi 
м
E
deyiladi. Oddiy holatda (bir tekis maydon) elekt mustahkamligi quyidagi 
ko'rinishda ifodalanadi: 
bu yerda, 
т
U
- teshilish kuchlanishi; 
h
- dielektrikning qalinligi. 
Dielektrikka berilgan kuchlanish oshirib borilganda, undan o'tayotgan tok 
ortib boradi va kuchlanishning ma'lum qiymatida dielektrikda teshilish sodir 
bo'ladi. Teshilish paytida dielektrikda paydo bo'ladigan o'ta o'tkazuvchan kanal 
elektrodlarning qisqa tutashuviga olib keladi. Bunday holatda dielektrik izolyasion 
xususiyatini yo'qotadi. Dielektrikning teshilish lahzasidagi kuchlanish teshilish 
kuchlanishi deb ataladi. 
Transformator moyining kuchlanishga nisbatan elektr mustahkamligi 6.1 - 
jadvalda keltirilgan
66
. 
65
[T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 
2009. (29-30 bet)] 
66
[T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 
2009. (29-30 bet)] 
,
т
м
h
U
E


---

Tajriba tekshirilayotgan transformator moyi bilan to'ldirilgan chinni idishda 
o'tkaziladi. 
Elektrodlar diametri 
25 mm
va qalinligi 
5-8 mm
da tayyorlanadi. Disk chetlari 
2 mm
li aylanaga ega. Elektrodlar orasidagi masofa klyuch va kalibr bilan 
o'rnatiladi. Tekshirish vaqtida masofa 
.
25
,
0
sm
h

6.1-
jadval
Apparatdagi
kuchlanish, 
kV
Moyning elektr mustahkamliligi, 
kV/mm (h=2,5 mm)
quruq holatda
foydalanish sharoitida

6 
25 
20 
35 
30 
25 
110, 220 
40 
35 

330 
50
45 
Transformator moyi va boshqa suyuq dielektriklarning elektr chidamliligini 
tekshirish AII-70 qurilmasida o'tkaziladi (izolyasiyani tekshirish qurilmasi, 70 
kV).