К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

18.5.
 
М
ЕҲНАТ ФАОЛИЯТИ СОҲАСИДА 
 
ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР
 
Меҳнат муносабатларини халқаро миқёсда тартибга солиш мақсади 
кўзланиб, 1919 йилда Версаль тинчлик шартномаси асосида, ўша вақтдаги 
Миллатлар Лигасининг таркибий бўлинмаси сифатида 
Халқаро меҳнат 
ташкилоти
(инглизча: International Labour Organization, ILO) ташкил 
этилган эди. Ҳозирги пайтда у Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг 
ихтисослаштирилган муассасаси ҳисобланади. Унинг Устави 1919 йилда 
тузилган, 1922, 1945, 1953 ва 1972 йилларда ўзгартиришлар киритилган. 
 
Халқаро 
меҳнат 
ташкилотининг 
фаолияти 
Филадельфия 
декларациясида (1944 йил) эълон қилинган қуйидаги тамойилларга 
асосланади: 
–
меҳнат товар эмас; 
–
сўз эркинлиги ва бирлашиш эркинлиги доимий тараққиётнинг 
зарурий шартидир; 
–
ҳар қандай жойдаги қашшоқлик умумий фаровонлик учун 
таҳдидлидир; 
Халқаро меҳнат ташкилоти бугунги кунда 
жаҳондаги 185 мамлакатни бирлаштирган. Унинг 
қароргоҳи Женевада жойлашган. Москвада Халқаро 
меҳнат ташкилотининг Шарқий Европа ва 
Марказий Осиё давлатлари учун Минтақавий 
бюроси фаолият олиб боради. 

---

562 
–
ирқи, эътиқоди ёки жинсидан қатъи назар, барча одамлар эркинлик 
ва инсон қадр-қимматини ҳурматлаш, иқтисодий барқарорлик ва тенг 
имкониятлар шароитида моддий фаровонлик ва маънавий ривожланиш 
ҳуқуқига эгадирлар. 
Халқаро меҳнат ташкилотининг асосий мақсадлари ижтимоий-
иқтисодий тараққиётга, фаровонликни оширишга ва одамларнинг меҳнат 
шароитларини яхшилашга ёрдам кўрсатиш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя 
қилишдир. 
Халқаро меҳнат ташкилоти ана шу асосий мақсадларидан келиб 
чиққан ҳолда қуйидагиларни ўзининг асосий вазифалари сифатида 
белгилаган: 
–
ижтимоий-меҳнат муаммоларини ҳал этишга йўналтирилган 
келишилган сиёсат ва дастурларни ишлаб чиқиш; 
–
конвенциялар ва тавсиялар шаклида халқаро меҳнат меъёрларини 
ишлаб чиқиш ва қабул қилиш; 
–
аъзо мамлакатларга иш билан бандлик, ишсизликни камайтириш ва 
меҳнат миграциясини тартибга солишда ёрдам кўрсатиш; 
–
инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш (меҳнат қилиш, бирлашиш, 
жамоавий музокаралар олиб бориш, мажбурий меҳнатдан ҳимояланиш, 
камситиш ва ҳоказо ҳуқуқлар); 
–
камбағаллика қарши курашиш, меҳнаткашларнинг турмуш 
даражасини яхшилаш, ижтимоий таъминотни ривожлантириш; 
–
иш билан бандлар ва ишсизларни касбий тайёрлаш ва қайта 
тайёрлашга кўмаклашиш; 
–
меҳнат шароитларини ва ишлаб чиқариш муҳитини, меҳнат 
хавфсизлиги ва гигиенасини, атроф муҳитни муҳофаза қилиш ва тиклашни 
яхшилаш; 
–
меҳнаткашлар ва тадбиркорлар ташкилотларига уларнинг 
ҳукуматлар билан биргаликда ижтимоий-меҳнат муносабатларини 
тартибга солиш бўйича ишларига ёрдам кўрсатиш; 
–
меҳнаткашларнинг энг ночор гуруҳларини (аёллар, ёшлар, катта 
ёшдагилар, меҳнат муҳожирларини) ҳимоя қилиш чораларини ишлаб 
чиқиш ва амалга ошириш. 
Халқаро меҳнат ташкилоти ўз фаолиятида турли услубларни 
қўллайди. Уларнинг асосийлари сифатида қуйидагиларни кўрсатиш 
мумкин (18.4-расм): 
–
ҳукумат, меҳнаткашлар ва тадбиркорлар ташкилотлари ижтимоий 
шериклигини (трипатизмни) ривожлантириш; 
–
халқаро меҳнат нормаларини: конвенциялар ва тавсияларни ишлаб 
чиқиш ва қабул қилиш ҳамда уларнинг ишлатилишини назорат қилиш 
(нормалар ижодкорлиги фаолияти); 

---

563 
–
мамлакатларга ижтимоий-меҳнат муносабатларини ҳал этишда 
ёрдам бериш (техник ҳамкорлик); 
–
ижтимоий-меҳнат муносабатлари бўйича тадқиқотлар ўтказиш ва 
уларни эълон қилиш.