К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Асосий асарлари:

Friedman M. The Role of Monetary Policy. 1967 
Friedman M. Money and economic development, 1973 
Friedman M., Friedman R. 
Two Lucky People: Memoirs
. 
- Chicago: The University of Chicago Press, 1998. 

---

422 
шаклланган. Аммо иш ҳақи даражаси ва унинг динамикаси, ходим 
меҳнати(хизмати)га тўланадиган ҳақ шакллари афзалликлари ва нуқсонлари 
бўйича назарий ва амалиётда якдил қарашлар йўқ.
2. Иш ҳақи билан уни шакллантириш манбалари (яъни персонал, меҳнат 
жамоаси умумий меҳнат самарадорлиги) ўртасидаги бевосита боғлиқликнинг 
бозор иқтисодиётига, мулкчилик турли шакллари шароитидаги хусусиятлари 
янада чуқурроқ тадқиқ этилиши талаб қилинади. 
3. Иш ҳақи истеъмолчилар даромадларининг нисбатан катта қисмини 
ташкил этади. Бу истеъмолга талаб миқдори ҳамда уларнинг нарх-наволари 
даражасига бевосита таъсир кўрсатади. Бундан иқтисодиёт тармоқларини 
ривожлантиришда иш ҳақининг рағбатлантирувчи хусусиятларини янада 
тўлароқ ва чуқурроқ ўрганиш ҳам жуда муҳимдир. 
Умуман иш ҳақи, бир томондан, иш кучи такрор ҳосил қилиниши учун 
зарур бўлган ҳаётий воситалар фонди, иккинчи томондан, фойда келтиришни 
кафолатлайдиган иш кучини ёллаган иш берувчининг ҳаражатлари сифатида 
намоён бўлади. Шу сабабли иш ҳақи бир йўла ҳам ёлланма ходим даромади, 
ҳам иш берувчи ҳаражати сифатида намоён бўлади. Бу меҳнат 
муносабатларида бўлган томонлар манфаати зидлигини англатади (14.1-
расм).
 
14.1-расм. Иш берувчи ва ёлланма ходим нуқтаи назаридан иш 
ҳақининг моҳияти
1
 
Мазкур манфаатларни мувофиқлаштириш учун иш кучи қиймати 
(баҳоси) ни акс эттирадиган иш ҳақи ставкаси белгиланади. Унинг даражаси 
меҳнат бозори асосий субъектларининг иқтисодий манфаатлари предмети 
ҳамда бу манфаатлар узвий боғлиқ бўлишига хизмат қиладиган воситаси 
ҳисобланади. 
Иқтисодиёт фанида иш ҳақининг ижтимоий-иқтисодий функциялари ва 
уларнинг ўзгариши ҳам муҳим масалалардан биридир. Умуман, иш ҳақининг 
анъанавий икки: такрор ҳосил қилувчи ва рағбатлантирувчи функциялари 
ажратиб кўрсатилади ва асосланади. Бу таркиб топган икки назарий 
концепция – меҳнат қиймати назарияси ҳамда энг юксак фойда назариясига 
мос тушади. Шу билан бирга замонавий тадқиқотчилар бозор иқтисодиёти 
1
Одегов Ю.Г., Руденко Г.Г. Бабинова Л.С. Экономика труда: Учебник. –М.: Альфа – 
пресс.2007. – С. 548.