К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Мейнард Кейнснинг
(1884-1946) иқтисодий ғоя ва қарашлари туб ўзгаришларга сабаб бўлди. У 
иқтисодиётга давлат аралашувининг заруриятини асослар экан, максимал 
даражада иш билан бандлик ва иқтисодий ўсишни фақат ҳокимиятнинг 
иқтисодиётга фаол аралашуви орқали таъминлаш мумкин, деб таъкидлайди. 
У «Иш билан бандлик, фоиз ва пулнинг умумий назарияси» асарида тўла 
бандликни таъминлаш учун миллий даромадларни солиқлар орқали 
тартибга солишни таклиф этади. У иш ҳақи микдорини пасайтириб, 
ишсизликнинг олдини олиш мумкин, деган ғояни илгари суради. 
Демак, хулоса қилиб шуни айтишимиз мумкинки, бугунги бозор 
иқтисодиёти шароитига айрим жиҳатдан, нисбатан, мос келадиган инсон ва 

---

24 
меҳнат омилига оид ғоялар мумтоз иқтисодий таълимотда ўз аксини топган. 
Улар томонидан илгари сурилган ғоялар меҳнат, иш билан бандлик, 
ишсизлик каби тушунчаларнинг фанда ва иқтисодий амалиётда алоҳида 
категория сифатида талқин этилишига сабаб бўлди. 
Бироқ, ушбу мактаб намояндаларининг таълимотини ўрганиш шуни 
кўрсатадики, уларда меҳнат омилига ресурс ёки потенциал сифатида 
ёндашилмаган. Мазкур таълимот ғояларида меҳнат омили фақатгина ишчи 
кучи сифатида каралган ва мануфактура ишлаб чиқариши нуқтаи назаридан 
тадқиқ этилган. Бунда ишчи кучи фақат микро даражада, яъни корхона 
миқёсида ўрганилган холос, меҳнаткашларга чекланган тор доирада 
муносабатда бўлиниб, ушбу омилнинг салоҳияти ва имкониятлари тўла 
очиб берилмаган. Классик назариётчилар ишчи кучининг ҳудудий, 
минтақавий ёки миллий иқтисодиётдаги иштироки ва аҳамиятини тадқкиқ 
этишмаган. 
Кейинчалик 
бозор 
муносабатларининг 
ривожланиб, 
ёввойи 
кўринишдан маданийлашган тус олиши натижасида иқтисодий қарашларда 
меҳнат омилининг юқори имконият ва салоҳият сифатидаги аҳамияти тўла 
тадқиқ 
этила 
бошланди. 
Ушбу 
тадқиқотларга 
эса 
классик 
таълимотчиларнинг ғоялари маълум даражада илмий-иқтисодий асос бўлиб 
хизмат қилди. 
Бугунга келиб, замонавий меҳнат муносабатлари амалга оширилаётган 
даврда меҳнат фақат мақсадга мувофиқ фаолият бўлиши мумкин. Бу инсон 
томонидан фойдали натижага эришишга интилишни англатади (1.1-расм).