264
Sárwi menen gúlge qarawǵa
meylim joq,
Baǵ ishinde sallanǵan gúl júzli bolmasa
Bul qatarlardı mısal etip, olardı shayırdıń ózine tán máni, qıyalı,
kórkemligi barlıǵın kórsetti de, birew menen pikir alısıp atırǵanday,
qızıp sóyledi: «Óz tilimiz sonsha taza, sulıw hám qábiletli. Bul sóz
benen hárqanday sezimdi, mánini sıpatlaw múmkin. Men isenemen,
biziń tilimiz pikir gáwharların qosıq ırǵaqlarına astarlı túrde diziwge
parsı tiline qaraǵanda kóbirek múmkinshiliklerge iye. Bul ǵázzellerdi
oqıp, parsı tilinde sóylewshi sheshenler hám ózimizdiń parsı tilinde sóy-
lewshilermiz ne dep sın taǵıwǵa batılı barar eken!»
— Bul tildi shayırdıń qosıǵı qorǵap qaladı, taǵı da qaysı márt
hákisine sıpatlap beredi? — dedi kúlip Xusayn Bayqara. — Janapları óz
nadir qosıqlarıńız benen tilimizdiń ózgesheligin, kúshin, danıshpanlıq
penen sıpatlap berdińiz.... Esińizde me, jas waqtımızda
tilimizdi qan-
day muhabbat penen aytıp berer ediń. Ol waqıtları óz sózimizge bolǵan
súyiwshilikti maǵan sen úyretken ediń. Bul súyiwshilik ele esimde.
Nawayı ózi tuwralı aytılǵan bul haq sózdi kishipeyillik penen, tınısh
otırıp tıńladı. Xusayn Bayqara óz ǵázzellin barlıq shayırlarǵa oqıw
ushın berip, olardan buǵan juwap jazıwın soramaqshı ekenligin ayttı.
— Oylap qarayıq, — dedi Nawayı kúlip, ǵázzeldi júz shayır oqıp
shıǵıp, qálem terbetse, júz ǵázzel payda boladı. Bir túp gúl júz ǵunsha
baylaydı
Esik aǵası kelip, hámme xızmetkerlerdiń jıynalǵanın ayttı. Xusayn
Bayqara kiriwge ruqsat berdi. Bekler, wázirler, úlken hámeldarlar,
patshanıń barlıq waqıtta sóylesetuǵın keńesgóyleri qımbat
baha shapan-
larǵa oranıp kirip keldi. Hárkim óz orınlarına kelip otırdı: Begler begi
Muzaffar barlas patshaǵa jaqın, eń joqarı orında otırdı. Xusayn Bay-
qara taj-taxt iyelew ushın taw, shólden asıp, óz dushpanları menen
gúresip júrgen waqıtta oǵan kórsetken xızmetleri ushın Bektiń erliginde
shek joq, ózin tap patshalıq sherik sıyaqlı sezedi. Ulıwma patshalıqtıń
sútini esaplaǵan bul adamlardıń tásiri qanday bolmasın,
birden bir
qızıq sıpatı, minez-qulqı yaki isi menen dańq shıgarǵan adamlar edi.
Muhammed burundıq-eski bekler áwladınan, kútá bilimli sárdar, ullı
adam. Biraq ań awlawǵa, qus salıwǵa kútá qumar edi, geyde quslardıń
birewi ólip qalsa, oǵan matam tutıp, «bul ólgennen góre, basqa bir
balam ólgende bolmas pa edi», dewshi edi. Zulnun Argun — eser, biraq
ájayıp qılıshpaz, bahadır bek edi. Bárha
eki adam menen shaxmat
265
oynaydı. Islam barlas — sada, til alǵısh, ańshı hám kúsh iliminiń
piri. Óziniń arnawlı oqjayın kúsh penen atıp, oqtı taxtadan ótkeredi.
Áne, sonday bahadırlıq islerdiń tásilin kóp biletuǵın edi. Muǵalbektiń
isi — bárha qumar oynaw. Badraddin sonday shaqqan, jeti attıń ústinen
qatarına sekiredi. Sayd Badraddin — barlıq háreketi názik, shaqqan,
mádeniyatlı, jaqsı oynaytuǵın edi. Ózi oylap tapqan, dúzgen oyınları
bar edi. Xoja Abdulla Marwariy — kóp ilimdi biledi, ájayıp túrde
qonun
(muzıka áspabı) shertip qosıq aytatuǵın edi. Xattı sulıw etip jazadı.
Qosıqtı kúta zawıq penen tıńlaydı....
Saltanattı, xoshemetti jaqsı kóretuǵın Xusayn Bayqara úyin toltırıp
otırǵan dańqlı adamlarǵa maqtanıshlı túrde qaradı. Soń bekler menen
áskeriy kúshler tuwralı biraz keńesti. Wálayatlardan kelgen geybir
xabarlar tuwralı wázirlerden esap aldı. Nege kerek ekenligi belgisiz
Shayqulislamnan sháriyatqa baylanıslı bir máseleni soradı. Ol qiráát
penen hám kútá salmaqlap aytıp
berse de, sabırsızlanıp otırǵanı sezilip
turdı. Keyin ańshılıq hám qus salıw tuwralı gáp basladı. Islam barlas
birden tirshelenip, janlanıp ketti. Úlken gewdesin patsha tárepke sál
burıp, úlken qolları menen siyrek murtın bir sıypap qoyıp, quslardıń
hár qıylı minez-qulıqları tuwralı qızıqlı waqıyalardı ayta basladı.
Muhammed burundıq ta sózge aralasa basladı. Ańshılıq tuwralı bolǵan
ertekke usaǵan qızıqlı waqıyalardı hámme qızıqsınıp tıńlay basladı.
Patsha da kúlip, ıqlas penen tıńlap otırdı. Aqırında,
Xusayn Bayqara
úlken hám dawam etiwshi ań awlawǵa tayarlıq kóriwdi hám ańshılıqqa
baylanıslı barlıq jumıslardı Islam barlasqa tapsırdı da, qol siltep belgi
etiw menen otırıspanı japtı. Pútkil májiliste otırǵanlardı óziniń patshalıq
zıyapatına mirát etti. Hámme ornınan qozǵalıp, oǵan húrmet bildirip
turǵanda, Xusayn Bayqara ásten turıp, basqa bir bólmege qaray ótip
ketti.
Do'stlaringiz bilan baham: 
