Siyosatshunoslikka

Davlat 
tuzilishi
shakliga munosa-
batiga ko‘ra
1) unitar; 2) federal;3) ayirmachi (separatist) par­
tiyalar.
7.
M a f k u r a s i g a
ko‘ra
1) qattiq mafkuralashgan partiya; 2) pragmatik
partiya.
Manba: Farmanov R.F., To ‘laganova N.O'., Turdiyev М.Т., Jo ‘rayev Q.A., Muham-
madiyev U.N. Zamonaviy siyosatshunoslik: nazariya va amaliyot. O 'quv qo ‘llanma.-T.,
20
06.
149

---

Siyosiy partiyalarning jamiyatning siyosiy tizimida tutgan o ‘miga 
ko‘ra «so‘l», «markaz» va «o‘ng» partiyalarga bo‘linishi Buyuk 
Fransuz inqilobi davrida ro‘y berdi. 1789-yilda Fransiyada Ta’sis 
majlisi deputatlari majlisida zalda qirol hokimiyatini tiklash taraf­
dorlari o‘ngda, respublikachi-inqilobchilar esa majlis raisining chap 
tomonida o‘rin egalladilar. Shundan buyon «so‘l» qarash tarafdorlari 
aholining kambag‘al qatlamlari manfaatlarini ifoda etuvchi qat’iyatli, 
inqilobiy, radikal kayfiyatli kuchlar hisoblanadi. Jamiyatning o‘ziga 
ancha tuq qatlamlari manfaatlarini ifoda etuvchi reformistik, konser- 
vativ qarash va faoliyat tarafdorlari esa «o‘ng» kuchlar yoki «o‘ng 
partiyalar»ga kiritiladi. Masalan:
-
kommunistik va sotsialistik partiyalar - «so‘l» partiyalar;
-
sotsial-demokratik partiyalar - «so‘l-markaz» partiyalar;
-
dehqonlar, mayda burjua, ekologik partiyalar - «markaz» par­
tiyalar;
-
o ‘rta burjuaziya va milliy burjuaziyaning partiyalari - «o‘ng- 
markaz» partiyalar;
-
konservativ partiyalar esa - «o‘ng» partiyalar hisoblanadi. 
Shuningdek millatchi, fashistik, ekstremistik partiya va tashkilotlar 
«ultra o ‘ng» partiyalarga mansubdirlar.
" R a d i k a l i z m n i n g
o ' s i s h " o ‘qi
“so*i e k s tr e m is tla r ’'
(kom m unis? - 
radikallar, 
tro tskiychilar)
wm o ‘ta d ll s o ‘IIa r”
(kom m unist- 
p arl am ent ariylar. 
sotsialistlar)
so‘l markaz
(sotsial
demokratlar)
“0 ‘n g f k s tr e m is tla r ”
(fashistlar, 
“yangi o ‘n g la r“’)
Mm o“yangi k onservatorlar
o£ng markaz
(liberaliszm)
150

---