Siyosatshunoslikka

Internet saytlari:
1. www.gov.uz/
2. www.mfa.uz
3. www.press-service.uz/
4. www.uzreport.com/
5. www.xs.uz/
6. www.elections.uz/
278

---

13-mavzu. TASHQI SIYOSAT. 0 ‘ZBEKIST0NNING JA­
HON HAMJAMIYATIGAINTEGRATSIYASI
Darsning maqsadi:
• talabalarga tashqi siyosat haqida m a’lumot berish;
• 0 ‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyasi haqida 
bilimlarini shakllantirish;
• yoshlar orasida sog‘lom ma’naviy-ilmiy muhitni shakllantirish.
Tushunchalar va tayanch iboralar:
Tashqi siyosat, davlatlar o ‘rtasidagi raqobat, tashqi siyosatning 
“himoya qilish” va “tashabbus ko‘rsatish” vazifasi, Xalqaro valuta 
jam g‘armasi, Jahon banki, Markaziy Osiyo yadro qurolidan holi 
hudud, YuNESKO, 0 ‘zbekiston va Janubiy Osiyo.
Asosiy savollar:
1. “Tashqi siyosat” kategoriyasi tahlili.
2. 0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari.
3.0 ‘zbekistonning xalqaro tashkilotlar bilan hamkorligi.
4 0 ‘zbekiston va jahon davlatlari munosabatlari.
1. “Tashqi siyosat” kategoriyasi tahlili
Tashqi siyosat 
deganda, siyosatning davlatlar va xalqlar o ‘rtasidagi 
o‘zaro munosabatlami tartibga soluvchi turi tushuniladi. Tashqi siyo­
siy maqsadlar milliy manfaatlami aks ettiradi. Ulami ro‘yobga chiqa- 
rar ekan, davlat o‘z tashqi siyosiy faoliyatini amalga oshiradi. Dav­
latning tashqi siyosati ham tashqi, ham ichki omillar ta’sirida shaklla- 
nadi va ulaming murakkab o‘zaro aloqasining hosilasi hisoblanadi.
2007-yil mamlakatimizda chop yetilgan “Xalqaro munosabat­
lar” kitobida keltirilishicha, tashqi siyosat - dunyo davlatlari bilan 
o ‘zaro hamkorlik munosabatlarini o ‘matish va amalga oshirishga
279

---

doir ustuvor tamoyil va sa’y-harakatlardir90. Tashqi siyosiy maqsadga 
erishishda turli tamoyillar, uslub va mexanizmlarga tayaniladi. Diplo- 
matiya tashqi iqtisodiy faoliyatning asosiy mexanizmi hisoblanadi91. 
Bundan kelib chiqadiki, “Tashqi siyosat deganda, siyosatning davlat­
lar va xalqlar o ‘rtasidagi o‘zaro munosabatlami tartibga soluvchi turi 
tushuniladi”92.
Davlatlar o'rtasidagi raqobat-bu obyektiv hodisa bo‘lib, u suveren 
davlatlaming barchasi uchun xarakterlidir.
0 ‘zbekistonlik tadqiqotchilar X.T.Odilqoriyev va D.X.Razzoqov- 
laming “Siyosatshunoslik” darsligida keltirilishicha, tashqi siyosat 
har bir zamonaviy davlatning bosh atributi, fundamental jihati, ajral- 
mas qismi va vazifasi hisoblanadi. Chunki tashqi siyosat orqali davlat 
geografik-makoniy jihat kasb yetish bilan birga, o ‘zini noyob tarixiy, 
sotsiomadaniy, sivilizatsion va nihoyat, geo-siyosiy yaxlitlik sifatida 
namoyon qiladi93.
U munosabatlar va manfaatlar yig‘indisi sifatida muayyan vosi- 
talar orqali yuzaga keladi. Xalqaro munosabatlar sohasida samarali 
raqobatdoshlik milliy manfaatlami ifodalovchi tashqi siyosat natijasi­
da paydo boiadi. Keng m a’noda tashqi siyosat - bu xalqaro muno- 
sabatlarda davlatning o‘z milliy manfaatlarini ro‘yobga chiqarishidir. 
Shuningdek, tashqi siyosat muayyan mahkamaning strategiyasi, tak- 
tikasi va asosiy faoliyat yo‘nalishini tashkil qiladi. Tashqi siyosat ikki 
muhim vazifani: himoya qilish va tashabbus ko‘rsatishni bajaradi.
Rus olimi K.S.Gadjiyev “Geosiyosatga kirish” darsligida, tashqi 
siyosat va uning mohiyati borasida quyidagi fikrlami ilgari suradi. Ja­
hon hamjamiyatida davlatlar o‘rtasida aloqa o‘matishning asosiy vosi-