Siyosatshunoslikka

Tobelik siyosiy madaniyati (subject)
individning siyosiy tizimga 
passiv va chetlashgan munosabatini taqozo etadi. U garchi siyosiy 
jihatdan ongli boisa-da, an’analarga qarab ish qiladi. Hokimiyatga 
bo‘ysunar ekan, individ undan turli ne’matlar va in’om-ehsonlar (ij­
timoiy nafaqalar, kafolatlar va hokazo) kutadi hamda uning o‘z huk- 
mini o‘tkazishidan xavfsiraydi.
Tobelik tipidagi siyosiy madaniyatning afzalligi shundan iboratki, 
u ulkan ommani safarbar qila oladi, ulaming kuch-g‘ayratlarini ijti­
moiy zarur (yoki o ‘ylab topilgan) islohotlarga yo‘naltiradi.
Faollik siyosiy madaniyati (participant)
faollik jalb etilganlik 
va ratsionallik xususiyatlari bilan ajralib turadi. Fuqarolar siyosiy 
madaniyatga faol ta’sir o ‘tkazishga, uning faoliyatini qonuniy vosi- 
talar (saylovlar, namoyishlar va boshqalar) yordamida yo‘naltirishga 
intiladilar. Mazkur turning eng muhim xususiyati shundan iboratki, 
unda shaxs va davlat manfaatlarining avtonomiyasi haqidagi tasav- 
vurlar mavjud bo‘ladi. Bu demokratiyaning rivoji uchun eng qulay 
sharoit sanaladi.
Har bir davlatda mazkur turlaming aralashmasi kuzatiladi. G. Al­
mond siyosiy madaniyatni turlarga bo‘lishning quyidagi holatini 
ham taklif qilgan edi85:
1. Gomogen siyosiy madaniyat, unda aholining aksariyat qis- 
mi jamiyatda mavjud siyosiy tizimning tashkil qilinish prinsiplarini 
qo‘llaydi va turli kelishmovchiliklarga nisbatan sabrlilik bilan mu- 
nosabatda bo‘ladi. (Siyosiy madaniyatning bu turi AQSH va Buyuk 
Britaniya jamiyatiga xos).
2. Fragmentar siyosiy madaniyat, unda yetakchi siyosiy masala- 
lar bo‘yicha o‘zaro kelishuv yuqori darajada bo‘lmaydi, jamiyat turli 
madaniyat namunalariga bo‘lingan boiadi.
3. Industrlashtirish davri darajasigacha bo‘lgan siyosiy madaniyat, 
rivojlanayotgan mamlakatlarga xos bo‘lgan siyosiy madaniyatni tash­
kil qiladi.