Siyosatshunoslikka

82 
G ‘ofurov S.М., Xaydarov A.A., Toiaganova N .O ‘. Siyosatshunoslik
asoslari: o ‘quv qo‘llanma-T.: Alisher Navoiy nomidagi 0 ‘zbekiston milliy
kutubxonasining nashriyoti; Toshkent davlat sharqshunoslik instituti, 2 0 0 6 -
B.153.
242

---

• jamiyatning siyosiy madaniyati yuqoridan turib muqobil holda 
shakllantiriladi;
• jamiyat katta qismining siyosiy madaniyati yuqori emas. Siyo- 
siy-madaniy taraqqiyotning о ‘sib borishi sust.
Totalitarizm tuzumining ilk qurbonlari tabiiy ravishda fuqarolik 
jamiyati unsurlari va uning tuzilmalari hisoblanadi.
Siyosiy madaniyatning totalitar-avtoritar modeli o ‘z-o‘zini tashqi 
dunyodan ajratib qo‘yish va siyosiy-madaniy makonning biqiqligi 
bilan ajralib turadi. Ushbu makon chegarasida zo‘ravonlik xususan, 
to‘g ‘ridan-to‘g‘ri zo‘ravonlik hukmronlik qiladi.
Tashqi muhit bilan aloqaga kirishganda mazkur model qabul qi­
lingan va bag‘rikenglik darajasining pastligi hamda tajovuzkorlik ele- 
mentlariga ega bo‘lgan shafqatsizligi bilan ajralib turadi.
Shu bilan birga, mazkur modelning ichida uning totalitar va avto- 
ritar sohalari mutanosib emas. Unda yo totalitar, yoki avtoritar tamo- 
yillar ustunlik qiladi. Birinchi holatda yuqorida aytib o‘tilgan xu- 
susiyatlaming hammasi mavjud bo‘ladi. Ikkinchi holatda - tegishli 
jamiyatning siyosiy madaniyatida ayrim liberal-demokratik unsurlar 
mavjud bo‘lishi mumkin.
Siyosiy madaniyatning 
plyuralistik
(
liberal-demokratik) modeli
fuqaroning siyosiy huquqlari va erkinliklarini ta’minlashga yo‘nalti- 
rilganligi, jamiyat hayotiy faoliyati faqat huquqiy boshqarish orqali 
tartibga solinishi bilan ajralib turadi83.
Bu modelning quyidagi xususiyatlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:
• jamiyatning siyosiy ongi va qadriyatlari markazlashmagan 
(ko‘p kanalli) holda xilma-xil manbalar asosida shakllantiriladi. 
Unga muvofiq, davlat manfaatlarining ustuvorlik darajasi ularning 
jam iyat va uning ijtimoiy guruhlari hamda fuqarolari manfaatlariga 
qay tarzda mos kelishi bilan bog‘liq. Asosiy qadriyatlar sirasiga in­
son huquqlari, erkinligi; mafkurada, siyosatda, iqtisodiyotda fikrlar 
xilma-xilligi, demokratiya, huquqiy tartibot, xususiy mulk va shax-