Sog’liqni saqlash vazirligi ogohlantiradi

 
40 
Agar bolada burch hissi ancha kuchli rivojlangan bo’lsa, uning hayoti o’z burchlarini 
bajarishga intilish, buni uddalay olmaganda o’z-o’zini aybdor his etish bilan o’tib ketadi. 
Undan ko’ra o’zingizga “mening baxtli bo’lish va o’z baxtimni yaqinlarim bilan 
baham ko’rish erkinligim bor” deganingiz ma’qul. Shunda siz o’zingiz istagan narsalarga 
erishish yo’lingizni aybdorlik tuyg’usi bilan bulg’amagan bo’lasiz. 
Siz boshqa odamni baxtli qilishga burchli emassiz. Siz umuman boshqa odamni 
baxtli qila olmaysiz. Avval aytganimdek, boshqa odamning baxti sizning qo’lingizga 
berib qo’yilmagan. Siz boshqa odam 
o’zining baxtli bo’lish erkinligidan foydalanishiga 
to’sqinlik qilmasangiz
bo’ldi. Mana sizga baxtli turmushning siri: 
umr yo’ldoshingizni 
baxtli qilish uchun sizdan uning erkinliklarini cheklamaslik talab etiladi
, xolos. 
Odamlar bilan munosabat haqida biz kelgusi kunlarda batafsil suhbatlashamiz hali. 
Haddan ziyod talabchanlik ham aybdorlik tuyg’usiga soslangan bo’lishi mumkin. 
Odam o’zi va atrofdagilarning yashash tarzi “kerakli” darajada emasligini ta’kidlab, buni 
to’g’rilashga intiladi. U o’zini hamma narsa “kerakli” darajada bo’lishi uchun mas’ul deb 
biladi. Buning natijasi nima bo’lishini izohsiz ham yaxshi bilasiz. 
Vijdon azobi – aybdorlik tuyg’usining eng yaqqol ko’rinishi. Bunda qilgan ishidan 
pushaymonlik shaxsdagi aybdorlik hissini ikki barobar kuchaytirib beradi. Vijdon azobini 
astoydil ta’riflashimga hojat yo’q – chunki har birimiz buning nima ekanini yaxshi 
bilamiz. Lekin bir narsani aytishim joiz: vijdon azobida sizni qiynaydigan narsa ko’ngil 
emas, aqldir. Aql siz qilgan ish qanchalar yomon ekanini ta’kidlab, sizni ayblashdan 
o’zini tiya olmaydi. Ishni orqaga qaytarib bo’lmasligini bilib tursa ham – u o’zini kechira 
olmaydi. 
Aybdorlik tuyg’usi haqida soatlab gapirish mumkin. Ammo men sizga uning yana 
bir zararini aytib o’tishim kerak. Agar sizda aybdorlik hissi mahkam ildiz otgan bo’lsa, 
bu boshqalarga sizni o’z izmiga solish imkonini beradi. Aybdorlik hissi orqali birovni o’z 
izmimizga solish odatimiz yoshlikda shakllanadi: kattalar biz istagan narsani bermasa 
yoki bizni qattiq koyib bersa, biz darhol yig’laymiz va ularda aybdorlik hissini 
uyg’otamiz. Bundan keyin ko’nglimizni olish uchun kattalar istagan narsamizni qiladilar. 
Yosh bolalarni aybdorlik tuyg’usi orqali boshqarishga intiluvchi kattalar ham bor. 
“Sen yomon bolasan, quloqsizsan. Sen meni xafa qilding” kabi tanbehlar bolada o’z 
harakatlari uchun aybdorlik hissini uyg’otadi va u o’z aybini yuvish uchun kattalar 
aytganini qiladi. Tarbiyada ishlatiladigan bunday nayranglardan eng yomoni “Shunday 
qilsang, men seni yaxshi ko’rmayman” yoki “Sen oyingni/dadangni yaxshi ko’rmaysan – 
yo’qsa shunday qilarmiding” deyishdir. Unutmang, bolangiz uchun eng qadrli narsa – 
sizning mehringiz va uning sizga bo’lgan mehrini bilishingizdir. Bu narsadan mahrum 
qilish evaziga uni o’z izmingizga solmoqchi bo’lsangiz – siz uning shaxsiyati va qalbiga 
qarshi jinoyat qilgan bo’lasiz. Bu holatda unda shunday kuchli aybdorlik tuyg’usi ildiz 
otadiki, u butun umr bu ofatdan qutula olmaydi va baxtsiz hayot kechiradi. Xo’sh, mening 
ayblashlarim sizga qanday ta’sir qildi? Bunday gaplarni o’qish juda yoqimsiz, shunday 
emasmi? Ana shunaqa – ayblash orqali odamda faqat salbiy tuyg’ularni uyg’otish 
mumkin, xolos. 
Shaxsiyatingizni aybdorlik tuyg’usidan tozalab tashlang. Buning eng samarali yo’li 
– uzr so’rash. Agar siz kimgadir nisbatan chindan noto’g’ri ish qilgan bo’lsangiz – undan 

---