Oda miyli k mul ki ( I qis m) Tohir Malik 1 library ziyonet uz/ Odamiylik mulki (I- qism)

Oda miyli k mul ki ( I - qis m)
Tohir Malik
30 
library.ziyonet.uz/ 
Bu rivoyatni zohiran talqin etib, «Majnun degan yigitning Layli degan qizni sevib qolishi 
haqida», deb tushunmogʻimiz ham mumkin. Bizningcha, rivoyatning asl ma’nosi uning 
botinindadir. Ya’ni Allohning quli Majnun - oshiqdir. Oshiq ahlining dardini dunyoviy 
dorilar bilan davolab boʻlmaydi. Behush oshiqqa ma’shuqdan maktub keldi va u oʻqildi. 
Maktub -Allohning kalomi. Qur'on esa shifodur. Mavlono Fuzuliyning bu bayti ehtimol 
soʻzlarimizni isbot etar: 
Ishq dardila xusham, el chek ilojimdan tabib, 
Qilma darmon kim, halokim zahri darmonimdadir. 
Deyilmoqchikim: «Men bu ishq dardi bilan baxtiyorman, sarxushman. (Allohni butun 
qalbi ila seva olish baxtini hech bir saodatga qiyoslash mumkin emas.) Bu holimdan 
mamnunman. Ey tabib, sen meni davolashdan qoʻl tort, voz kech! (Axir Alloh oshigʻini 
davolashga urinish -Allohdan uzoqlantirishga urinish va bu undan buyuk baxtni tortib 
olib qoʻyish harakati emasmi?) Sen meni davolama, tashla bu doringni, bu dori-darmonda 
ajalim zahri bor. Men davolansam, nobud boʻlaman. (Mening Allohdan uzoqlashganim - 
oʻlim bilan barobardir.) Qoʻy, shu oshiqligimcha qolay, shu xastaligimcha oʻlay! 
(Oʻladigan boʻlsam ham shu oshiqlik holimda dunyoni tark etaykim, men uchun 
ma’shuqning yuzini koʻrish baxti ham bordir.)» Ishqni «dard» soʻzi bilan ham 
ifodalaydilar. Ya’nikim, «ishq dardi». Haqiqiy ishq ahli bu dunyoda ishq dardiga shifo 
izlamas, shuning uchunkim, bu halokatdir. Ishq dardiga bu dunyoda shifo talab etmoq - 
nafsi xitobiga quloq tutmoqdir. Demak, qalb Alloh jamoliga mushtoq emas ekan, oʻz 
farogʻatiga intiq ekan. 
Demak, oshiq va ma’shuqni ikki koʻrinishda anglayapmiz: qiz va yigit oʻrtasidagi sevgi, 
Alloh va banda orasidagi ishq. Bu ikki tushuncha bir-birini inkor etmaydimi? Ikkala ishq 
bir qalbdan oʻrin olishi mumkinmi? Yigit va qiz orasidagi ishq ixtiyorsiz ravishda 
tugʻiladi, yashaydi, ma’lum muddatdan soʻng halok boʻlishi ham mumkin. Bu ishq 
yoʻlidagi aziyatlar qoʻshilish onida tugaydi. Ilohiy ishq esa oʻzgachadir va bu haqda 
keyinroq fikr yuritamiz. Hozir ikki ishqning bir qalbdan qay holda oʻrin olishi haqidagi 
rivoyatlar bilan tanishamiz. Abu Homid Gʻazzoliy hazratlaridan oʻqiymiz: 
Sevgi - inson tabiatini zavqlantiruvchi huzurbash lazzatga mayl etishidir. Sevgining oliy 
darajasi «Ishq» deyiladi. Oshiqlar oʻz ma’shuqalarining visoliga yetishmoq uchun hech 
nimalarini, hattoki jonlarini ham ayamagaylar. Hazrat Yusufni sevib, tillarda doston 
boʻlgan Zulayho buning yorqin misolidir. Chindan ham Zulayho ishq yoʻlida mol-
mulkini, hatto goʻzalligini ham yoʻqotadi. U 
etmish tuyaga yuk boʻladigan inju javohirga sohiba edi. Bebaho zebigardonlarini Hazrat 
Yusufga boʻlgan ishqi yoʻlida sarf etadi. Kimda-kim «Men bugun Yusufni koʻrdim», 
desa unga qimmatli marjonlaridan birini berardi. Shu tariqa, sovgʻa eta-eta hech bir 
narsasi qolmaydi. Har narsani «Yusuf!» deb chaqirardi. Unga boʻlgan cheksiz ishqi 
tufayli «Yusuf» kalimasidan boshqa hamma soʻzlarni unutgandi. Bosh koʻtarib koʻkka 
qarasa, yulduzlar marjonday tizilib, «Yusuf» ismini yozganday boʻlib koʻrinardilar. 
Yana rivoyat qiladilarki, Zulayho iymonga kelib, Hazrat Yusufga tekkanidan keyin, 
oʻzini ul zotdan chetlatishga urinadi va toat-ibodatga berilib, uzlatga chekina boshlaydi. 

---