3 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

 
 
1-Расм.
Комплексининг таркибини Асмуснинг тўғри чизиқ методи ёрдамида аниқлаш графиги. 
Олинган натижалар шуни кўрсатадики, тўғри чизиқ 1:1 моллар нисбатига тўғри келади.
Бу эса металл ва реагентнинг моллар нисбати Ag:R=1:1 эканлиги яна бир бор тасдиқланди. 
Госсипол реагенти ва кумушнинг комплекс ҳосил қилиш реакциясини тўлароқ ўрганиш учун 
асосий тавсифларидан комплекс ҳосил бўлиш мувозанат константаси Толмаачёвнинг график 
методи билан аниқланди.
Бу усул билан ишлашда юқорида олинган барча натижалар (Ag :R=1:1 лиги ) инобатга 
олинди. Кумушни госсипол реагенти билан реакця тегламасини қуйидагича тасвирлаш мумкин:
Н
+
+ R
.
+ Ме
+
МеR+ Н
+ 

---

172
 
25 мл ли ўлчов колбаларига стехиометрик нисбатда таьсирланувчи реагент, рН = 10 
бўлган 5,0 мл универсал буфер аралашма ва кумуш нитрат эритмасидан солиб колба белгисигача 
дистилланган сув билан суюлтирилди. Оптик зичлиги OPTIZEN III спектрофотометрда
364 нм
да 
нур ютиш қалинлиги 
бўлган кюветаларда солиштирма эритмага нисбатан ўлчанди. 
Фойдаланилган адабиётлар 
1. Gossypol (Gossipol). Bioscreening.net (last updated 2008-07-09). Retrieved on 2012-06-09. 
2. Gossypol-apolyphenolic compound from cotton plant/ Wang X., Howell C.P., Chen F. et al., . Adv 
Food Nutr Res. 2009;58:215-63 
3. Juanjuan Yin. Chemical modification and biological activity exploration of the natural product-
gossypol/ PhD Thesis. August 2010] 
ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИНГ МЕЗОН ВА 
КЎРСАТКИЧЛАРИ. 
Аблаева Ўғилой Шодиқуловна 
Жиззах политехника институти – катта ўқитувчи 
 
Сўнгги йилларда таълим тизимининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш бўйича 
қилинган ишлар ҳажми ўсиб бормоқда, бу эса олий мактаб ишида муҳим ижобий омил 
ҳисобланади. Истиқболда ҳам олий мактабни бюджет томонидан молиялаштириш ҳолатида 
сезиларли ўзгаришлар бўлмаслигини тушунган ҳолда, Ўзбекистон ОЎЮлари тармоқли 
вазирликларнинг бевосита кўмагида ўзларининг моддий базаларини мустаҳкамлаш бўйича фаол 
иш олиб бормоқдалар. Масалан, турли молиялаштириш манбаларидан, ички ва ташқи 
резервлардан фойдаланиш, маблағларни оқилона ишлатиш ва ноанъанавий бошқарув қарорларини 
қабул қилиш эвазига охирги йилларда ўқув, илмий-ишлаб чиқариш майдонларини анча 
кенгайтириш, ўқув ва илмий бўлинмаларни замонавий асбоб-ускуналар ва компьютер техникаси 
билан таъминлашга эришилди.
Сўнгги йилларда молиялаштиришнинг турли шакллари бўйича ассигнацияларни 
тақсимлашда аста-секин янада такомиллашган шаклларга – илмий-техник дастур ва грантларни 
молиялаштиришга ўтиш тенденцияси кузатилмоқда.
Дастур - ресурслари, ижрочилари ва амалга ошириш муддатлари бўйича илмий-тадқиқот, 
ишлаб чиқариш, ижтимоий-иқтисодий, ташкилий-хўжалик ҳамда бошқа мақсадли вазифаларни 
самарали ҳал этишни таъминловчи чора-тадбирлар мажмуаси тушунилади. 
Program – understood as effective solution complex which provides resources, in terms of 
the implementation of the performers and the scientific research, production, socio-economic, 
organizational and economic objectives, and other measures. 
ХХ асрнинг охирларига келиб технология ва бозорни ўзида мужассамлаштирган янги 
инновация жараёнининг чизиқсиз модели пайдо бўлди. Ушбу модел орқали инновация 
жараёнининг изчиллиги, характери, унинг тескари алоқаси ўз ифодасини топади (1-расм). 
Инновацион фаолият объекти интеллектуал мулк, янги материаллар ва таркибий қисмлар, 
янги маҳсулотлар, янги жараёнлар, янги бозорлар, товар ва хизматларни силжитиш янги усуллари, 
бошқарувнинг янгича ташкилий шакллари ҳисобланади. 
Инновациялар яратиш мамлакатимизда доимо муҳим аҳамиятга эга бўлиб келган. 
Инновацияларни тижоратлаштириш эса ёки мукаммаллашмаган, ёки умуман бўлмаган. Бироқ 
бугунги кунга келиб, рақобат курашида инновациялар ишлаб чиқаришни эмас, уларни амалий 
қўллашни ташкиллаштира оладиганлар ғолиб келмоқда. 
Республика даражасида дастурни ишлаб чиқиш ва бажариш учун муаммоларни танлаш 
қуйидаги асосий шартларга риоя этган ҳолда амалга оширилиши лозим:
- йирик таркибий ўзгаришларни амалга ошириш ва тармоқ иқтисодиёти, алоҳида минтақалар 
иқтисодиёти, таълим тизими ва ижтимоий соҳани ривожлантириш самарадорлигини ошириш 
- юқори илмий-техник ютуқларни кенг миқёсда ёйиш ва ижтимоий ишлаб чиқариш 
самарадорлигини ошириш
-илмий-техник дастурлар ва лойиҳаларни молиялаштириш
-умумий ва алоҳида дастурлар доирасидаги молиялаштириш ҳажмларини тасдиқлаш
Илмий-техник дастур ва лойиҳаларни молиялаштиришга ассигнацияларни режалаштириш 
«эришилган даражага мувофиқ» усулида амалга оширилади. Лойиҳаларни молиялаштириш бош 

---

173
ташкилотлар ёки дастурлар дирекциялари орқали, ёки бўлмаса, дастурда бевосита иштирок 
этаётган аниқ ижрочиларнинг ҳисоб рақамларига маблағ ўтказиш йўли билан бажарилади.
Илмий-техник маҳсулотга бўлган тўлов қобилиятига мувофиқ талабнинг давлат томонидан 
каби иқтисодиётнинг нодавлат сектори томонидан ҳам пасайиши таъсирида инновацион фаоллик 
ҳам тушиб боряпти. Ташкилотлар тайёрланаётган маҳсулотга талабнинг пасайиши шароитларида, 
биринчи навбатда, илмталаб маҳсулотни ишлаб чиқариш ҳажмларини қисқартиради, кўп ҳолларда 
эса, уни техник жиҳатдан янада соддароқ ва камҳаражатлироқ қилиб алмаштиради. Қоидага кўра, 
бундай маҳсулот маҳаллий бозордан ташқарига чиқа олмайди. 
Инновацион таълимнинг ривожланиш принциплари: 
• 
Таълим ва амалиётнинг ўзаро узвий боғлиқлигини таъминлаш, кадрларни амалиётда 
ишлашга тайёрлаш; 
• 
Илм-фан ютуқларини таълимга кенг жорий қилиб бориш:
• 
Таълимнинг узлуксизлиги ва узвийлигини таъминлаш, ҳаёт мобайнида узлуксиз таълим; 
• 
Битирувчиларнинг корпоратив ҳамкорлигини таъминлаш, таълим муассасалари 
анъаналарини шакллантириш ва ривожлантириб бориш;
• 
Таълим ва тарбияни қўшиб олиб бориш, юксак аҳлоқий фазилатларни тарбиялаш; 
• 
Юксак маънавий фазилатларга эга бўлган интеллигенцияни тарбиялаш, жамиятда олий 
маълумотли мутахассисларнинг юқори нуфузини таъминлаш.