“ ” 2019 yil 5A120101-Adabiyotshunoslik(ingliz adabiyoti)mutaxassislik magistranti Kuliyeva Dilshoda Alijon qizi

Nukta-1)nozik va teran ma’noli so’z va ibora; 2) xazil, mutoyiba; 3)
sir, 
hikmat.
84
 
Yoʻq ogʻizdin
 nukta
aytur mahvashimdek boʻlmagʻay,
Gar quyosh har zarrasidin bir Masiho aylasa.
85
Agar quyosh oʻzining har bir zarrasidan tiriltirguvchi bir Masih paydo qilsa 
ham, yoʻq ogʻizdan 
chiroyli soʻzlovchi
 mahvashimdek boʻlolmaydi.
86
 
Aslida nukta so‘zi chiroyli, teran ma‘noli so‘z, lekin baytning sharxida 
 
u 
endi
so’z
emas 
so’z aytuvchiga
o‘zgarmoqda, bunga sabab g‘azalda 
aytmoq
fe‘li bilan birgalikda kelgan va uning sharhida 
so’z aytuvchi
ning o‘rniga 
so’zlovchi
shaklidan foydalangan. Bu ma‘noning silliq chiqishiga 
ko‘maklashgan. Nukta so‘zining qolgan ikkita ma‘nolariga kelsak, na hazil, 
mutoyiba, yoki sir, hikmat ma‘nolari nukta so‘zining bu o‘rindagi ma‘nosiga 
mos kelmaydi.
 
 
Navbatdagi so‘zimiz
zabun
. Bu so‘z Zuhra Mamadaliyeva sharxlagan 101- 
g‘azaldan olingan. Unga Navoiy asarlarining izohli lug‘atida quyidagicha izoh 
berilgan. Ya‘ni 1) 
yengilgan, asir bo‘lgan; 2) zaif, kuchsiz, bechora.
3) 
arzima
s;
zabun aylamoq
-yengmoq; 
zabun bo’lmoq
-yengilmoq;
87
Taqdirdan ne kelsa, Navoiy, itoat et 
Kim, sen kebi zabun erur amri qazog’a charx.
88
 
84
Yuqoridagi asardan.. 488-bet. 
85
―Xazoyin ul-maoniy‖ III-jild. 25-bet. 
86
―G‘aroyib us-sig‘ar‖ dostoni g‘azallariga izoh va sharxlar. Boqijon To‘xliyev. 4-bet. 
87
Navoiy asarlarining izohli lug‘ati. I jild. Toshkent 1985. 606-bet. 
88
Xazoyin ul-maoniy‖ III-jild. 135-bet. 

---

79 
Taqdirdan nima kelsa, ey Navoiy sarkashlik qilmay, unga itoat etki, hatto 
charxi falak ham sen kabi taqdirning – qazoning hukmi oldida ojiz va zaif 
hamda yengilgan, asir bo‘lgandir. 
89
 
Aslida Navoiy zabun so‘zini yengilgan, asir bo‘lgan ma‘nolarida 
qo‘llagan. Uning qolgan ma‘nolari bu yerda mos kelmasligi aniq. Lekin Zuhra 
Mamadaliyeva boshqa bir narsani ochib bermoqda. Ya‘ni lirik qahramon aqdir 
hukmi oldida ojiz va yengilgan. Lekin zaif tarzda yengilgan deb emas balki, 
taqdiridan rozi bo‘lib, boshiga kelganini mardonavorlik bilan qarshi olgan deya 
Navoiyning fikrini ochib berdi. Chunki Navoiy islom dinidan yaxshi habardor 
inson edi. Bilamizki, islom dinida qazo qadar juda muhim tushuncha va Navoiy 
qazo qadar haq ekaniga shak shubxa qilmasligi aniq. Shuning uchun ham u 
taqdir ishlariga bo‘y bermay kurashgan, lekin oxiri yengilgan qahramonni 
ifodalamoqda. Yengilishining sababi bu uning taqdiri. Va lirik qahramon buni 
mardonavor qarshi olmoqda. 
Keying so‘zlar bu Dilorom Salohiy tomonidan sharhlangan 4-g‘azal dan 
olingan