Nafas shodmonov o‘zbek mumtoz adabiyoti tarixi

 
5.
Yig‘i-yo‘qlov – 
Qadimgi turkiylarda biror shaxsning o‘limi munosabati 
bilan odamlar to‘planib, ko‘z yosh to‘kishi yig‘i-yo‘qlov, vafot etgan kishining 
sifatlarini aytib yig‘lagan, o‘z g‘am-anduhini to‘kib, ko‘z yoshi qilganlar 
yig‘ichidir. Shu jihatdan qaraganda, hozirgi adabiyotshunosligimizda qadimgi 
turkiy adabiyotga nisbatan qo‘llaniladigan marsiya janri (masalan, «Alp Er 
To‘nga» marsiyasi)ni yig‘i-yo‘qlov atamasi bilan umumlashtirish xato 
hisoblanmaydi.
6.
To‘rtlik 
– «Devonu lug‘otit turk» orqali bizgacha yetib kelgan qadimgi 
she’riy asarlarning bandlanishi to‘rt misralikdir. Turkiy adabiyotdagi to‘rt misralik 
she’r va bandi to‘rt misralik bo‘lgan she’rlar o‘rtasida o‘ziga xos tafovut bor, 
albatta. Tugal mazmunni ifodalagan to‘rt misrali she’rlar Sharq adabiyotida ruboiy 
deb ataladi. Devonda pand-nasihat ruhidagi quyidagi to‘rtlik keltirilgan:
Qarduni yenyu saqinmang, 
Tuzg‘uni manyu sezinmang. 
Bulmadiq nenga sevinmang, 
Bilgalar ani yirar. 
Mazmuni: 
Muzni javohir deb bilmang, 
Hadya oshni yeb qo‘ymang. 
Behudaga sevinmang, 
Donolar shuni aytur. (
A.Abdurahmonov tushuntirishi) 
7.
Tuyuq – 
ma’lumki, ko‘p ma’noli so‘zlar Sharq adabiyotida tajnis san’ati 
yuzaga kelishiga asos bo‘lgan. Turkiy adabiyotda esa boshqa xalqlar adabiyotidan 
farqli o‘laroq, tuyuq janri shakllangan bo‘lib, uning asosini qofiyalarning tajnisli – 
shakl bir xil, ammo ma’nolarning har xilligi tashkil etadi. A.Abdurahmonov unga 
Yusuf Xos Hojibdan misol keltiradi: 

---

38 
 
Qayu erda bo‘lsa uqush birla o‘g, 
Ani er, atag‘il, necha o‘gsa o‘g. 
Uqush, o‘g, bilig kimda bo‘lsa tugal, 
Yavuz ersa kaz te, kichig ersa o‘g.