Toshkent davlat sto’mato’LO’giya instituti

1-QADIMGI G’ARB MAMLAKATLARIDA TIBBIYOTNI O’RGANISH MANBALARI. 2-QADIMGI YUNONISTON TIBBIYOTI. 3-QADIMGI RIM TIBBIYOTI 4-QADIMGI YUNONISTON OLIMLARI

REJA:

Qadimgi Yunoniston tibbiyotini o’rganishda asosiy tarixiy manba bu go’merning “Iliada” poemasidir.Bu asrda asosan Yunonlarning eramizdan avvalgi XII-asrda(1184-1193 yillar) bo’lib o’tgan.Troyan ostonasidagi jang tafsiloti yoritilgan. Jumladan Yunon armiyasi tarkibida faoliyat yuritgan tabiblar haqida so’z borib,ularning yarador bo’lgan harbiylarga ko’rsatgan Tibbiy yordamlari yoritib o’tilgan.

Xususiy Tibbiyot tarixi Tibbiyotning ayrim sohalarining kelib chiqishi va rivojlanishini,ayrim yirik Tibbiyot olimlarining hayoti va ijodi bilan tanishtiradi.

KROTAN MAKTABI:Qadimgi Krotan Yunoniston kolonayasi bo’lgan.Ushbu maktab olimlari inson organizmining masalasini aniq ishlab chiqganlar.Ular asosan faylasuf Anaksimenning “hamma narsani havo tashkil etadi” degan fikriga asoslanar edilar.Shu tariqa Tibbiyotda “Pnevmatik nazariya” paydo bo’ldi.Alkmeon odam organizmi va uning barcha azolari shu pnevmadan kelib chiqadi,deydi.Bu pnevma o’zida turli qarama-qarshiliklarni chiqarib,shu qarama-qarshiliklarni chiqarib ,shu qarama-qarshiliklar muvozanati buzilsa,kasallik paydo bo’ladi,deb hisoblaydi.Ushbu maktabning yana bir vakili bu Diogen bo’lib,u eramizdan avvalgi III asrda yashab o’tgan.

KNIDOS MAKTABI: Ushbu maktabga Evrifon asos solgan. Bu maktab vakillari kasalliklar belgilarini sinchiklab o’rganganlar.Ular ham”Pnevmatik nazariya”ga asoslanar edilar.Ular faqat “issiqlik”va”sovuqlikni” tan olganlar.Ushbu maktab vakillari kasalliklarni rivojlanish yo’llari(Patogenezini)ishlab chiqganlar.Ular kishi organizmidagi suyuqliklar odamning salomatligini va kasalligini belgilaydi,deb o’ylaganlar.Natijada patogenez nazariyasi paydo bo’ldi.

K.O.S Tibbiyot maktabi.Ushbu maktabK.O.S orlida tashkil topgan.Uning eng yirik vakili Gippokrat bo’lgan.Gippokratni Tibbiyotning otasi,deb bilishadi.Bu maktab praktik yutuqlarga erishgan.Jarrohlik uslublari yaxshi ishlab chiqilgan bo’lsa-da,Sushruta maktabi darajasiga yetolmagan.Ular”churrani”davolay olmaganlar va plastik operatsiyalarni amalga oshirishni bilmaganlar.Gippokrat eramizdan avvalgi(372-460-yil) K.O.S shaxrida tug’ilgan. Uning otasi-Geraklid vrach,onasi –Fenarata doya bo’lga.Gippokrat uylanganidan keyin keyin Afina shahriga ko’chadi.O’sha vaqtlar Afina fan va ma’daniyat markazi bo’lgan .U yerda ko’plab Olimlar,Tarixchilar,Shoirlar,Vrachlar yashaganlar.Bular mashxur tarixchi Gerado’t,shoir Pindar,Dramaturglar Sofokl,Evrinid,Aristofan larni ko’rsatish mumkin.

Gippokrat o’z mahorati va bilimini oshirgan.Gippokrat odamlarni tur toifaga ajratgan.Bu fikrini o’zining “havolar,suvlar mamlakatlar”degan kitobida bayon etgan.Bundan tashqari,u “Aforizmlar”, “Prognostik” va “Epidemyalar” degan sarlar yozgan.

Gippokratning fikricha,har xil temperamentli kishilarga bo’lingan odamlar turli kasalliklarga nisbatan sezgir bo’ladilar.Masalan,flegmatiklar quruq va issiq kunlari o’zlarini yaxshi his etib,qor yomg’irli kunlarda esa yomon his etadilar.Xoleriklarning iqlimi quruq bo’lgani uchun ular havo nam haroratga chiday olmaydilar.Melanxoliklar kasalliklarga tez-tez chalinib turishadi.Sangiviniklar eng chidamli toifadagi odamlar hisoblanadi.Gippokrat dunyoda birinchi bo’lib har kasalga kasallik tarixi varaqasini joriy etgan.

Klavdity galen: qadimgi Rim vrachlari orasida eng mashhuri bo’lgan.U Pergam shaxrida arxitektor oilasida dunyoga kelgan.Galen falsafa va tibbiyotni chuqur o’rganga.Shundan so’ng gladiatorlar maktabida 6 yildavomida vrach sifatida faoliyat ko’rsatgan.U Rimga ko’chib kelganida keyin imperator Mark Avrsliy saroyida xizmat qiladi va uning vafotidan so’ng o’g’liga xizmat qiladi.Galen Tibbiyot sohasida 200 dan ortiq asarlar yozgan.

Galen: bir qancha yangi muskullarga jumladan orqa,bo’yin umurtqa,ko’z,chaynov,xiqildoq,qo’l va oyoq panjalari muskullariga yaxshi ta’rif bergan.Galen miyyadan chiqqan nerv tolalari miyya moddasining o’zidan hosil bo’lishini birinchilardan bo’lib isbotlagan.Shuningdek,u “nervus vagus” ning tolalari o’pka va oshqozon sohalarida borligini aniqladi.Olim fiziologiya sohasida ham tekshirishlar olib borib,orqa miyyani kesib organizmdagi o’zgarishlarni batafsil bayon etgan va orq miyyada sezuvchi va harakatlanuvchi nerv tolalari borligini tasdiqlagan.