1 ―9+1‖ (to‗qqiz respublika + Markaz) 1991-yil 23-aprelda Moskva yaqinidagi Novo-Ogaryovoda sssr

---

1 
―9+1‖ (to‗qqiz respublika + Markaz) ??? 
1991-yil 23-aprelda Moskva yaqinidagi Novo-Ogaryovoda SSSR 
Prezidenti M.Gorbachyov hamda 9 ta ittifoqdosh respublikalar 
RSFSR, Ukraina, Belorusiya, O‗zbekiston, Qozog‗iston, 
Ozarbayjon, Tojikiston, Qirg‗iziston va Turkmaniston davlat oliy 
idoralari rahbarlarining uchrashuvida ―Mamlakatdagi ahvolni 
barqarorlashtirish va tanglikni bartaraf etishga doir kechiktirib 
bo‗lmaydigan chora-tadbirlar to‗g‗risida qo‗shma bayonot‖ qabul 
qilindi. Bayonotda yangi Ittifoq shartnomasi hujjati loyihasini 
tayyorlash ishini yaqin vaqt ichida tugallash ta‘kidlandi. Qo‗shma 
bayonot ―9+1‖ (to‗qqiz respublika + Markaz) degan nomni oldi. 
Jarayonlar murakkab kechdi, tortishuvlar uzoq davom etdi. 
―Mustaqil Davlatlar Ittifoqi to‗g‗risida shartnoma‖ loyihasi 
O‗zbekiston matbuotida 28-iyun va 16-avgust kunlari e‘lon 
qilindi. 1991-yil 20-avgustda yangi Ittifoq shartnomasi 
imzolanishi kerak edi. 
2 
―Bayt ul-hikma‖ qachon kimning saroyida 
tashkil topdi??? Horun ar-Rashid saroyida IX 
asr boshlari. 
Bag‗dod shahri Sharqning yirik ilm va madaniyat markazi edi. IX 
asrda bu shaharda ―Bayt ul-hikma‖ tashkil etilgan edi. ―Bayt ul-
hikma‖da katta kutubxona, Bag‗dod va Damashqda astronomik 
kuzatishlar olib boriladigan rasadxonalar mavjud edi. xalifa 
Horun ar-Rashid saroyida IX asr boshlarida «Bayt ul-hikma» - 
«donishmandlik uyi» tashkil etiladi. 
3 
―Bilim olish har bir musulmon ayol va 
erkakning burchidir‖, degan xitobnoma … 
o‗yib yozib qo‗yiladi? 
Buxoro madrasasining darvozasiga. Menga 2021-yilda tushdi! 
4 
―Buyuk chekinish‖ tufayli Rossiya qaysi 
hududlarni qo‘ldan boy berdi? 
Polshani, Boltiqbo‗yi, G‗arbiy Belorus va G‗arbiy Ukrainaning 
bir qismi Rus qo‗shini qattiq qarshilik ko‗rsatsa-da, kuchlar 
noteng bo‘lgan janglar natijasida Polshani, Boltiqbo‗yi, G‗arbiy 
Belorus va G‗arbiy Ukrainaning bir qismini tashlab chiqishga 
majbur bo‗ldi. Bu chekinish birinchi jahon urushi tarixiga «Buyuk 
chekinish» nomi bilan kirdi. 
5 
―Devonu lug‗otit turk‖ning qimmati yana 
shundaki,
olim o‗z asarida dunyo xaritasini ilova qilgan. 
6 
―Hujum‖ harakati davrida ayollar dastlab qaysi 
ishga jalb qilingan? 
Hunarmandchilik kooperatsiyalariga. 
7 
―Hujum‖ harakati? ―Hujum‖ kompaniyasi??? 
―Hujum‖ kompaniyasi 1926-yil sentyabrda 
O‗rta Osiyo xotin-qizlari kengashida e‘lon 
qilinib, uni 1927-yil 8-martdan boshlashga 
qaror qilindi. 
1926-yil dekabrda ―Hujum‖ kompaniyasini o‗tkazish uchun O‗rta 
Osiyo respublikalari, xususan, O‗zbekistonda maxsus 
komissiyalar tuzildi. 1927-yil yil 8-martda ommaviy mitinglar 
boshlandi. Ularda 100000 dan ortiq (100 ming) xotin-qizlar 
paranjilarini gulxanda yoqdilar. Lekin bolsheviklar partiyasining 
o‗zbek xotin-qizlarini ozodlikka chiqarishni tezlashtirish siyosati 
yomon oqibatlarga olib keldi. ―Hujum‖ga qarshi bo‗lganlar 
ayollarga nisbatan zulm o‗tkaza boshladilar. ―Hujum‖ harakati 
eng faol o‗tkazilgan 1927-1928-yillarda O‗zbekistonda 2500 dan 
ortiq faol xotin-qizlar, tuman va qishloq sho‗rolarining a‘zolari, 
xotin-qizlar klublari va kutubxonalar mudiralari, muallimalar 
yangi hayot yo‗lida o‗z jonini qurbon qildi. Afsuski, bu 
fojialarning oldi olinmadi. 
8 
―Jaloliddin Manguberdi" tarixiy dramasini 
yozgan kim yozgan? 
Maqsud Shayxzoda 1944-yilda ―Jaloliddin Manguberdi" tarixiy 
dramasini yozgan. Shihobiddin ibn Ahmad an-Nasaviy qalamiga 
mansub ―Siyrat as-sulton Jalol ad-Din Mengburni‖ (―Sulton 
Jaloliddin Manguberdining tarjimayi holi‖) 
9 
―Moskva mudofaasi uchun‖ maxsus medali 
bilan mukofotlanganlar ....??? 1753 kishi 
bo‗lgan. 
―Moskva mudofaasi uchun‖ maxsus medali bilan 
mukofotlanganlar orasida O‗zbekiston jangchilaridan 1753 kishi 
bo‗lgan. 
10 
―Mustaqil Davlatlar Ittifoqi to‗g‗risida 
shartnoma‖ loyihasi qachon ??? 
1991-yil 23-aprelda Moskva yaqinidagi Novo-Ogaryovoda SSSR 
Prezidenti M.Gorbachyov hamda 9 ta ittifoqdosh respublikalar 
RSFSR, Ukraina, Belorusiya, O‗zbekiston, Qozog‗iston, 
Ozarbayjon, Tojikiston, Qirg‗iziston va Turkmaniston davlat oliy 
idoralari rahbarlarining uchrashuvida ―Mamlakatdagi ahvolni 
barqarorlashtirish va tanglikni bartaraf etishga doir kechiktirib 
bo‗lmaydigan chora-tadbirlar to‗g‗risida qo‗shma bayonot‖ qabul 

---

qilindi. 
11 
―O‗zbekiston SSR Prezidenti huzuridagi 
Vazirlar Mahkamasining tarkibini tasdiqlash 
to‗g‗risida‖gi farmoni. 1990-yil 15-noyabr. 
1990-yil 15-noyabrda O‗zbekiston Prezidentining ―O‗zbekiston 
SSR Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasining tarkibini 
tasdiqlash to‗g‗risida‖gi farmoni qabul qilindi. 
12 
―O‗zbekistonning davlat ramzlari to‗g‗risida‖ 
maxsus qaror qachon qabul qilindi? 1991-yil 
15-fevral. 
Qarorda shunday deyiladi: ―Mustaqillik to‗g‗risidagi 
Deklaratsiyaga amal qilib O‗zbekiston SSR Oliy Kengashi qaror 
qiladi: O‗zbekiston SSR Konstitutsiyasi (Asosiy Qonuni) ning 
yangi loyihasini tayyorlovchi komissiyaga O‗zbekiston SSRning 
Davlat bayrog‗i, Gerbi va Madhiyasiga doir takliflar hamda ular 
to‗g‗risida Nizomlar tayyorlash topshirilsin. Komissiya respublika 
jamoatchiligi va deputatlarning fikrlariga tayanib ish ko‗rsin‖. 
13 
―O‗zDAEWOOavto‖ modellari yili bilan. 
Eslab qoling. 
1996-yil iyulda ―O‗zDAEWOOavto‖ 1996-yil - Damas, Tico, 
Nexia; 2001-yil - Matiz; 2002-yil - Nexia Donc; 2003-yil - 
Chevrolet Lasetti; 2004-yil - Matiz Best; 2006-yil - yangilangan 
Damas; 2007-yil - Chevrolet Captiva, Epica, Tacuma; 2008-yil - 
Nexia II; 2010-yil - Chevrolet Spark; 2012-yil - Chevrolet 
Malibu, Chevrolet Cobalt; 2013-yil - Lasetti II (Gentra); 
14 
―Oq kiyimlilar‖ qo‗zg‗oloni yengilishining 
asosiy sababi??? 
―Oq kiyimlilar‖ uyushqoqlik bilan harakat qila olmaganligi 
qo‗zg‗olon yengilishining asosiy sababi bo‗ldi. Ikkinchidan, xalq 
harakatining ommalashib ketishidan cho‗chigan mahalliy 
mulkdorlar birin-ketin arablar tomoniga o‗tib ketganlar. 
Uchinchidan, qo‗zg‗olonning uzoq davom etganligi 
mehnatkashlarni holdan toydirgan. 
15 
―Oq kiyimlilar‖ qo‗zg‗oloni yengilishining 
asosiy sababi??? 
uyushqoqlik bilan harakat qila olmaganligi
16 
―Oq kiyimlilar‖ qo‗zg‗olonidan necha yil o‘tib, 
Rofe ibn Lays qo‗zg‗oloni bo‘ldi???? 37-yil. 
―Oq kiyimlilar‖ qo‗zg‗oloni Movarounnahrda 769-783-yillarda 
bo‗lib o‗tgan. 806-yilda arab lashkarboshchisi Rofe ibn Lays 
boshchiligida xalifalikka qarshi yana qo‗zg‗olon ko‗tariladi. 
17 
―Qovunchi madaniyati‖ haqida nimalar 
bilasiz??? 
Qang‗ davlati davrida turkiyzabon etnoslar ustuvorlik qilib, o‗ziga 
xos uyg‗unlashgan madaniyat shakllanadi. Arxeologik asarlarda 
bu madaniyat ―Qovunchi madaniyati‖ nomini olgan. Antropolog 
olimlarning ta‘kidlashlaricha, aynan shu davrlarga kelib, O‗rta 
Osiyoning vodiy va vohalarida yashovchi aholi tashqi qiyofalarida 
hozirgi o‗zbek va voha tojiklariga xos antropologik qiyofasi to‗liq 
shakllanadi. 
18 
―Shanxay beshligi‖ qachon vujudga kelgan??? 
1996-YIL 26-APREL. 
Sammit yakunida «SHHTni tuzish to‗g‗risida‖gi deklaratsiya 
hamda ―Terrorchilik, ayirmachilik va ekstremizmga qarshi kurash 
to‗g‗risida Shanxay konvensiyasi‖ imzolandi. 2002-yil SHHTga 
a‘zo mamlakatlar rahbarlarining navbatdagi Sankt Peterburg 
sammitida uchta hujjat: SHHTga a‘zo davlatlar rahbarlarining 
deklaratsiyasi, SHHT Xartiyasi, SHHTga a‘zo davlatlar o‗rtasida 
Mintaqaviy antiterror tuzilmasi (MATT) haqidagi Bitim 
imzolangan. 
19 
―Sho‗roi Islomiya‖? (1918-yil may oyida 
bolsheviklar tomonidan ―Sho‗roi Islomiya‖ va 
―Sho‗roi Ulamo‖ tashkilotlari tugatildi). 
1917-yil 14-martda Toshkent shahrida Turkiston 
taraqqiyparvarlarining ijtimoiy-siyosiy tashkiloti bo‗lgan ―Sho‗roi 
Islomiya‖ (―Islom kengashi‖) tuzildi. Tashkilotga dastlab 
Abdulvohidqori Abduraufqori o‗g‗li, keyinchalik Ubaydullaxo‗ja 
Asadullaxo‗jayev (Ubaydulla Xo‗jayev) rais qilib saylangan. 
―Sho‗roi Islomiya‖ faoliyatida Munavvarqori Abdurashidxonov, 
Mahmudxo‗ja Behbudiy, Mustafo Cho‗qay, Ahmad Zaki Validiy, 
Islom Sulton Shoahmedov, Toshpo‗latbek Norbo‗tabekov kabi 
shaxslar muhim rol o‗ynashgan. 
20 
―Sho‗roi Ulamo‖ jurnali? 
―Sho‗roi Ulamo‖ tomonidan ―al-Izoh‖ va ―al-Isloh‖ jurnallari 
nashr qilingan. 

---

21 
―Sho‗roi Ulamo‖? 
1917-yil iyunda tashkilotdan bir guruh ulamolar ajralib chiqib, 
Qo‗qon va Toshkentda yangi jamiyat - ―Sho‗roi Ulamo‖ga asos 
solishdi. ―Sho‗roi Ulamo‖ tomonidan ―al-Izoh‖ va ―al-Isloh‖ 
jurnallari nashr qilingan. Ulamochilar tashabbusi bilan 1917-yil 
sentyabrda Toshkentda Turkiston va Qozog‗iston musuhnonlari 
qurultoyi o‗tkazilgan. Unda ulamochilar va sho‗roi islomchilar 
o‗zaro birlashib, ―Ittifoqi muslimin‖ siyosiy partiyasini tuzdilar 
(1918-yil may oyida bolsheviklar tomonidan ―Sho‗roi Islomiya‖ 
va ―Sho‗roi Ulamo‖ tashkilotlari tugatildi). 
22 
―Xorazmshohlar‖ unvonini dastlab kimlar 
tomonidan qabul qilingan? ―Siyovushlar 
sulolasi‖. 
―Xorazmshohlar‖ unvonini dastlab ―siyovushlar sulolasi‖ 
tomonidan qabul qilingan. 
23 
―Xotiralar‖ nomli kitob kim tomonidan 
yozilgan? Ahmad Zaki Validiy. 
Ahmad Zaki Validiy o‗zining ―Xotiralar‖ kitobida Junaidxonni 
―Rossiya hukmronligi oldida bo‗yin egishni xohlamagan davlat 
qahramoni‖. 
24 
―Xudoyqul anvar‖ asarining muallifi kim? 
Muhammad Yunus. 
Saroy tarixchisi Muhammad Yunus tomonidan 1859-yilda 
yozilgan «Xudoyqul anvar» asarida Muhammad Alixon davri 
tarixi voqealari batafsil yoritilgan. 
25 
―Yosh afg‗onlar― rahbari kim? Muhammad 
Tarziy. Menga 2021-yil shu savol tushdi. 
«Yosh afg‗onlar» harakatiga «Siroj ul-axbori afg‗oniya» («Afg‗on 
xabarlari chirog‗i») gazetasi muharriri Muhammad Tarziy 
rahbarlik qildi. U Habibulloxonning uchinchi o‗g‗li 
Omonulloxonning qaynatasi edi. Islohotchilarning butun umidi 
«yosh afg‗onlar» ruhida tarbiyalangan Omonulloxonga qaratildi. 
26 
„Abulma‘oniy― („Ma‘nolar otasi―) kim???
BEDIL. 
27 
„Berlin traktati― ga ko‘ra qaysi davlatlar davlat 
mustaqilligi tan olindi? Chernogoriya Serbiya 
va Ruminiya. Bu savol 2021-yilda menga 
tushdi? 
1878-yilning 13-iyunida ochildi. Kongressda «Berlin traktati» deb 
nomlangan hujjat imzolandi. Bu hujjat Rossiyaning San-Stefano 
shartnomasi natijasida qo‗lga kiritgan katta muvaffaqiyatlarining 
ahamiyatini kamaytirib yubordi. Chunonchi, Buyuk Britaniya 
harbiy kemalari Qora dengizga kirish huquqiga ega bo‗ldi, Kipr 
oroli Buyuk Britaniyaga, Bosniya va Gersegovina Avstriya-
Vengriyaga in‘om etildi. Bolgariya ikkiga bo‗lib yuborildi. Ayni 
paytda, Usmonli davlati to‗lashi lozim bo‗lgan tovonning katta 
qismi evaziga Rossiyaga Kavkazning Botumi, Kars va Ardagan 
hududlari berildi. Chernogoriya, Serbiya va Ruminiyaning davlat 
mustaqilligi tan olindi. 
28 
„Irfon― („Bilim―) dostonida nimalar yoritilgan? 
Talsafa, tarix va ilohiyot masalalari. 
Bedilning „Irfon― („Bilim―) dostonida talsafa, tarix va ilohiyot 
masalalari bayon etilgan. Bedilning fikricha. dunyo abadiy bo‗lib, 
to‗xtovsiz harakat qiladi va o‗zgarib turadi. U she‘rlarida 
jamiyatdagi jabr-zulm, adolatsizlik kabi illatlarni qoralaydi. 
BEDIL TURKISTONDA „Abulma‘oniy― („Ma‘nolar otasi―) 
degan nom olgan. 
29 
„Qahrli dengizdagi gullar― romani muallifi 
kim??? Szen Pu. 
Xitoy shoiri Xua Szunsyan o‗z she‘rlarida xalqni bosqinchilarga 
qarshi kurashga chaqirdi. Tanqidiy romanlar kuchaydi. Li 
Baotszya „Bizning chinovniklar―, U Voyao „Yigirma yil ichida―, 
Lyu E „Lao San sayohati―, Szen Pu „Qahrli dengizdagi gullar― 
romanlari bilan mashhur bo‗ldi. Bu asarlarda mamlakat 
hayotidagi turli yovuzliklar, qarama-qarshiliklar, bosqinchilarning 
qilmishlari badiiy ifoda qilingan edi.Bu davrda yaponiyalik 
mashhur yozuvchi Roka Tokutomining „Kurosivo―, 
„Yashamagan yaxshi―, Naoe Kinositoning „Olovli ustun― 
romanlari feodal qoldiqlarga qarshi, milliy qadriyatlarni asrashga, 
xorijning ma‘naviy ta‘siriga qarshi qaratilgan edi. Eski kitobdan 
topdim. 
30 
„To‗rtlar ittifoqi― bilan ularning shartlari 
asosida 1- bo‘lib urushdan chiqqan davlat? 
Sovet Rossiyasi. 
Sovet Rossiyasi 1918-yil 3-mart kuni „To‗rtlar ittifoqi― bilan 
ularning shartlari asosida Brest tinchlik shartnomasini imzoladi. 
Shartnomaning shartlari Rossiya uchun juda og‗ir edi. 
Shartnomaga ko‗ra, Rossiya o‗z qo‗shinini to‗la demobilizatsiya 
qilishi, harbiy flotini portlarga qaytarishi lozim edi. Shuningdek, 
Rossiya Itoltiqbo‗yi, Polsha, Finlandiya va Ukrainadan voz kechar 
edi. Ukraina va Finlandiya mustaqil davlatlar deb tan olindi. 
Kavkazdagi Kars, Ardagan va Batumi Turkiyaga berildi. Bundan 

---

tashqari, Rossiya Germaniyaga 6 mlrd. marka miqdorida 
reparatsiya to‗laydigan bo‗ldi. 
31 
„Yosh turklar― 1902-yilda Parij shahrida 
qanday qaror qabul qildilar??? Bekor qilingan 
konstitutsiyani tiklash haqida qaror 
„Yosh turklar― 1902-yilda Parij shahrida o‗zlarining birinchi 
qurultoyini o‗tkazdilar. Unda bekor qilingan konstitutsiyani 
tiklash haqida qaror qabul qilindi. Eski kitob. 
32 
«100 moddali Farmon» qaysi davlatda? 
«100 moddali Farmon» Yosimune islohotlari. Yaponiya. 
33 
«Antikomintern ahdnomasi» kimlar o‘rtasida 
tuzildi??? 
G'arbni Germaniya, Sharqni Yaponiya egallashi kerak edi. 1936-
yil noyabrda ikki davlat o'rtasida «Antikomintern ahdnomasi» 
tuzildi. 
34 
«Avesto» ning 2700 yilligini qachon 
nishonlandi??? 2001-yilda. 
«Avesto» nafaqat bizning, balki jahon madaniyatining ham nodir 
merosi hisoblanadi. Shuning uchun ham xalqaro YUNESKO 
tashkiloti O‗zbekiston hukumatining tashabbusi bilan 1999-yilda 
«Avesto»ning 2700 yilligini nishonlash to‗g‗risida qaror qabul 
qildi. 2001-yilda esa bu qutlug‗ sana nishonlandi. 
35 
«Birinchi Bolqon urushi» muammolari ??? 
Savol boshqacharoq edi??? 
Bolqonning mustaqil davlatlari Bolgariya, Serbiya, Chernogoriya 
va ularga qo‗shilgan Gretsiya tez orada Bolqon ittifoqini tuzdilar. 
Ittifoq 1912-yilda Usmonli davlatiga qarshi urush boshladi. Bu 
urush tarixga «Birinchi Bolqon urushi» nomi bilan kirgan. Bu 
urush Bolqon slavyanlari va greklarning Usmonli davlati 
hukmronligidan ozod bo‗lishi bilan tugadi. Biroq ittifoqchilar 
Usmonli davlatidan ozod etilgan hududlarni bo‗lish masalasida 
o‗zaro kelisha olmadilar. Bunga Bolgariyaning hammadan ko‗p 
ulush olishga urinishi sabab bo‗ldi. Uning da‘volari Avstriya-
Vengriya tomonidan qo‗llab-quvvatlandi. Avstriya-Vengriya shu 
yo‗l bilan Buyuk Britaniya, Fransiya va Rossiya madadiga 
tayanayotgan Bolqon ittifoqini buzib yubormoqchi edi. Chunki bu 
ittifoqning mavjudligi Avstriya-Vengriyaga Bolqonda mustahkam 
o‗rnashib olishga imkon bermas edi. 
36 
«Boburnoma»da Andijonga qanday ta‘rif 
berilgan? 
Bobur «Boburnoma»da Andijonga «Oshlig‗i vofir, mevasi 
farovon, qovun va uzumi yaxshi bo‗lur... Movarounnahrda 
Samarqand va Kesh qo‗rg‗onidin so'ngra mundin ulug'roq 
qo'rg'on yo‗qtur. Uch darvozasi bor. To‗qqiz tarnov suv kirar», 
deya ta‘rif bergan. 
37 
«Buxoro shoirlari taxtida sulton» deb kimni 
ulug‗laganlar? Sayido Nasafiy. Uni mashhur 
qilgan «Hayvonotnoma» nomli majoziy 
munozara asari edi. Nasafiy mazkur asarida 
hayvonlar timsoli orqali zodagon va 
amaldorlarning mehnatkash xalqqa o‗tkazgan 
jabr-zulmlarini, ularning poraxo‗rligi va 
ma‘naviy pastkashliklarini fosh etdi. Bo‗ri va 
sher timsolida zodagonlarning yirtqichlikdan 
iborat asl basharalarini ochib tashladi. Asarda 
sher barcha hayvonlar ustidan g‗alaba qozonsa-
da, mehnatkash xalq timsoli bo‗lgan 
chumolidan yengiladi. 
«Hayvonotnoma» nomli majoziy munozara asari muallifi? Sayido 
Nasafiy. Bu davr adabiyotining yirik namoyandalaridan yana biri 
shoir Sayido Nasafiy edi. U Nasaf (Qarshi) shahrida tug‗ilgan. 
Zamondoshlari uni «Buxoro shoirlari taxtida sulton» deb 
ulug‗laganlar. 
38 
«Buxoro shoirlari taxtida sulton» kim??? 
Sayido Nasafiy. 
Sayido Nasafiy Nasaf (Qarshi) shahrida tug‗ilgan. Zamondoshlari 
uni «Buxoro shoirlari taxtida sulton» deb ulug‗laganlar. 
39 
«Buyuk ozodlik xartiyasi» nechta moddadan 
iborat? Yorliq 63 moddadan iborat??? 
Baronlar va ruhoniylar manfaatini ifodalagan.Baronlar ritsarlar va 
shaharliklar ko'magida 1215-yilning bahorida isyon ko'taradilar. 
Poytaxt London aholisi qo'zg'olonchilarga darvozalarni ochib 
beradi. Qirol «Buyuk ozodlik xartiyasi» nomini olgan hujjatni 
imzolashga majbur bo'ladi.Uning asosiy moddalari baronlar va 
ruhoniylar manfaatini ifodalagan.Yorliq 63 moddadan iborat 
bo'lib, ritsarlar va erkin dehqonlarga ham ayrim yengilliklar 
bergan. 

---

40 
«Dahshatli sud kitobi» mohiyati??? 1086-yil 
qasamyod qildirilishi. 
Istilo qilingan mamlakat iqtisodiy imkoniyatlarini bilish 
maqsadida Vilgelm Yevropada ilk marotaba 1086-yili yer-mulk 
va aholi ro'yxatini o'tkazadi. Ro'yxatga oluvchilar savollariga 
faqat haqiqatni aytib javob berish haqida qasamyod qildirilishi 
xalq orasida ro'yxat varaqalarining «Dahshatli sud kitobi» nomini 
olishiga sabab bo'ladi. 
41 
«Darbadar el» nomli doston ...??? 
Sirdaryo bo‗ylaridagi qoraqalpoqlar har yoqqa tarqab ketdi. 
Ularning bir qismi Toshkent atrofiga (Chirchiq bo‗ylariga), 
boshqa bir qismi esa Qizilqum orqali Xorazmga (Orol dengizining 
janubiy sohillariga) ko'chib ketdi. Mana shu ko‗chishlarning 
guvohi bo‘lgan Jiyen Jirov «Darbadar el» nomli doston yozib, 
unda qoraqalpoqlarning mashaqqatli davri tarixini haqqoniy 
bayon etdi. 
42 
«Eng yangi tarix» kishilik jamiyati 
rivojlanishida industrial sivilizatsiyadan 
postindustrial sivilizatsiyaga o‗tish davri 
sifatida qaraladi. 
BIRINCHI BOSQICH (1-bosqich) 1918-1945 yillar industrial 
jamiyat ijtimoiy-siyosiy tizimi inqirozining boshlanishi davri. Bu 
inqiroz jahon urushlarida, sotsi alistik va milliy-ozodlik 
inqiloblarida, Germaniya, Italiya, Yaponiya, SSSRda totalitar 
tuzumlarning qaror topishida, ijtimoiy ziddiyatlarning 
keskinlashuvida namoyon bo‗ldi. Bu bosqichning mazmunini 
jamiyat taraqqiyotining ikki asosiy modellari - liberal-demokratik 
va totalitar tuzumlar o‗rtasidagi kurash tashkil qiladi.IKKINCHI 
BOSQICH (2-bosqich) 1945-1991 yillarni o‗z ichiga oladi. Bu 
bosqich mazmunini mustamlaka tizimining qulashi va ko‗plab 
mustaqil davlatlarning tashkil topishi, «sovuq urush», dunyoni 
yadroviy halokat yoqasiga olib kelgan qurollanish poygasi tashkil 
qiladi. Ikkinchi jahon urushidan keyin shakllangan sotsialistik 
lager bilan G‗arb mamlakatlari o‗rtasidagi global qarama-
qarshilik bu davrning xarakterli jihati hisoblanadi.UCHINCHI 
BOSQICH 1991-yildan boshlangan uchinchi bosqich (3-bosqich) 
xalqaro munosabatlarda shakllangan ikki qutbli tizimning 
inqirozi, sotsialistik tizimning barbod bo‗lishi, SSSRning tarqalib 
ketishi va sobiq sovet respublikalarining mustaqil taraqqiyot 
yo‗liga kirishi bilan boshlanadi. Bu davr jahon sivilizatsiyasining 
globallashuvi, «uchinchi dunyo» mamlakatlari rivojlanishining 
jadallashuvi, sivilizatslyalar o‗rtasidagl ziddiyatlarning kuchayishi 
bilan xarakterlanadi. 
43 
«Eng yangi tarix» kishilik jamiyati 
rivojlanishida industrial sivilizatsiyadan 
postindustrial sivilizatsiyaga o‗tish davri 
sifatida qaraladi. Eslab qolish kerak. 
Eng yangi tarix nima edi. Totalitar, liberal, sotsial yana bor edi??? 
Savolni ko‘rish kerak??? 
44 
«Germaniyaning kelajagi dengizda» degan 
shiorni kim e‘lon qildi??? Vilgelm II. 
Germaniya imperatori Vilgelm II «Germaniyaning kelajagi 
dengizda» degan shiorni e‘lon qildi. Bu shior dengiz hukmdori - 
Buyuk Britaniya harbiy flotiga teng keladigan flot tashkil etish 
zarurligini anglatar 
45 
«Gulliverning sayohatlari» romanida haqida 
??? Ammo Sviftning maqsadi inson tabiatini 
beparvo kuzatish emas, odamlarga sidqidildan 
achinish, ularga insoniylikni saqlab qolishda 
ko‗maklashish, yovvoyilashib ketishdan 
ogohlantirish edi. «Inson siz o‗ylagandan ko‗ra 
qadrliroq», deb yozgan Sviftning aql yolqini va 
qobiliyat kuchi Ma‘rifat asrini so‗nmas nur 
bilan yoritib turadi.Uning og‗ir holatda ham 
insoniylikni saqlab qolishga da‘vati bugun ham 
o‗z ahamiyatini yo‗qotmagan. 
Qishloq ruhoniysi, keyinchalik esa Irlandiyadagi Dublin 
ibodatxonasi rahbari Jonatan Svift (1667-1745) 
ma‘rifatparvarlarning oliyjanob g‗oyalari odamlarni 
o‗zgartirmaganligini, burjua jamiyati ham feodal jamiyat singari 
mukammallikdan ancha yiroq ekanligini o‗zining «Gulliverning 
sayohatlari» romanida ochib berdi. Sviftning qahramoni Gulliver 
bilan Robinzon - zamondoshlar, Ma‘rifat asri odamlari, lekin 
Gulliverning qarashlari chuqurroq. Balki shuning uchun ham 
uning yiroq mamlakatlarga qilgan sayohatlari quvonchsiz yakun 
topadi. 
46 
«Gulshan ul-muluk» asari haqida??? 
XIX asr birinchi yarmida ijod etgan tarixchi olim Muhammad 
Ya'qub ibn Doniyolbiy «Gulshan ul-muluk» («Podshohlar 
gulshani») nomli asar yozib qoldirdi. Bu asar ikki qismdan iborat 
bo‗lib, birinchi qismi Buxoroning qadimgi tarixi, uning 
hukmdorlari shajarasi bayoniga bag‗ishlangan. Asarning ikkinchi 
qismida esa O‗rta Osiyoning XVIII va XIX asr boshlaridagi tarixi 

---

bayon etilgan. Buxoro amirligi. 
47 
«Ish haqi minimumi to‗g‗risida»gi bandlari??? 
Buyuk Britaniyada Eng yirik ish tashlash 1911-yilda yuz berdi. 
Ko‗mir qazuv chi larning 6 hafta davom etgan ish tashlashi 
hukumatni zarur choralar ko‗rishga majbur etdi. Chunonchi, «Ish 
haqi minimumi to‗g‗risida»gi qonun qabul qilindi. Unga ko‗ra, ish 
tashlashlar vaqtida korxonalar ko‗rgan zararning tred-
yunionlardan undirilishi taqiqlandi.Ishlab chiqarish jarayonida 
baxtsiz hodisa tufayli jabrlanganlarga korxona egalari hisobidan 
nafaqa to‗lash belgilandi. 70 yoshga to‗lgan kishilarga pensiya 
tayinlandi. Konchilar uchun 8 soatlik ish kuni belgilandi. Kasallik 
va ishsizlik sababli sug‗urta to‗lovi joriy etildi.Bir so‗z bilan 
aytganda, Buyuk Britaniya hukmron doiralari Birinchi jahon 
urushi arafasida ichki siyosiy muammolarni yumshatishga va 
xalqni jipslashtirishga muvaffaq bo‗ldilar. 
48 
«Iskandar Zulqarnaynning davomchisi» kim 
edi? Muhammad Tug'luq. 
Xiljiyning vorisi Muhammad Tug'luq 1325-yilda taxtga keladi. U 
o'z hukmdorligini otasi paytida mustaqillik yo'lini tutgan 
knyazliklarni bo'ysundirishdan boshlaydi. O'zini «Iskandar 
Zulqarnaynning davomchisi» deb nomlagan sulton davrida 
Hindiston yarimoroli to'liq birlashtiriladi. 
49 
«Jamiyat baxt-saodati ittifoqi» ga kim asos 
solgan? Karl Burgunskiy. 
Karl VII uning o'g'li Lyudovik XI (1461-1483) o'z siyosatini 
Bretan va Anju gersoglarini bo'ysundirishdan boshlaydi. Bunga 
javoban yirik feodallar «Jamiyat baxt-saodati ittifoqi»ni tuzadilar. 
Uning rahbari Karl Burgundskiyga qarshi Lyudovik 
muvaffaqiyatli kurash olib borib, Burgundiyaning g'arbiy qismini 
Fransiyaga qo'shib oladi. 
50 
«Kosovo Respublikasi» qayerda tuzildi??? 
Serbiyada 
1990-yildan keyin Serbiyada musulmon-albanlar o‗zlarining 
«Kosovo Respublikasi»ni e‘lon qildi. Bu Serbiya bilan qurolli 
mojaroga olib keldi va unga NATO aralashdi. 1999-yili NATO 
qo‗shinlari Yugoslaviyani bombardimon qildi. Mojaro Yevropa 
miqyosidagi inqirozga aylandi. 
51 
«Majburiyatlar akti». 1842-yilning 27-
dekabrida Xiva-Rossiya o‗rtasida 
«Majburiyatlar akti» deb ataluvchi shartnoma 
imzolandi. Shartnomada Xiva xonining 
Rossiya bilan tinchlik, mustahkam do‗stlik 
munosabatida bo‗lishi e‘lon qilindi. Xiva 
xoniga, bundan tashqari, Rossiyaga nisbatan 
dushmanlik harakatlari sodir etmaslik, savdo 
karvonlarining talanishiga yo‗l qo‗ymaslik, 
Rossiya fuqarolarining shaxsiy va mulkiy 
xavfsizligini ta‘minlash kabi majburiyatlar 
yuklandi. 
Bular aslida Rossiyaning o‗z xohish-istaklarini majburan 
bajartirishidan boshqa narsa emas edi. Shuningdek, ikki davlat 
o‗rtasidagi savdo aloqalariga ham katta e‘tibor berildi. Mazkur 
masalada ham Rossiya o‗z xohish-istagini majburan qabul 
qildirdi. Chunonchi, boj to‗lovlari Rossiya tovarlari qiymatining 5 
foiz miqdoridan oshmasligi belgilab qo‗yildi. Biroq Rossiya 
shartnomaning ana shu bandini ham amalda bajarmadi. Oqibatda, 
o‗zaro munosabatlar tobora keskinlashib bordi. 
52 
«Neoliberal islohot yutuqlarining namoyishi» 
...??? 
Neoliberal islohot - davlatning iqtisodiyotga aralashuvini 
kamaytirish maqsadida o‗tkaziladigan tadbirlar. Neoliberalizm 
vakillari bozor o‗zini o‗zi tartibga soladi deb hisoblaydi. 
53 
«O‗zbekteatr» ???
1998-yil «O‗zbekteatr» tashkil qilingan. 2017-yil tanqidiy 
o‗rganilib, ―O‗zbekteatr‖ tugatilib, Madaniyat vazirligiga 
o‗tkazildi. 
54 
«O‘n besh yoshli kapitan» asari muallifi 
kim??? Jyul Vern. 
Fransuz yozuvchisi Jyul Vern ilmiy-fantastik romanchilikning 
yirik vakili. Yozuvchi «Havo sharida besh hafta», «Yer markaziga 
sayohat», «Kapitan Grant bolalari», «O‘n besh yoshli kapitan» 
asarlarining qahramonlari jasoratli, dovyurak, kurashchan 
kishilardir. 
55 
«Osiyo yo‗lbarslari», «yangi industrial 
davlatlar» ??? 
XX asrning 60-80 yillarida Osiyoning bir qator mamlakatlari jadal 
modernizatsiyalashni amalga oshirish orqali taraqqiyotning 
yuksak sur‘atlarini ta‘minlashga erishdi. Masalan, Janubiy 
Koreya, Tayvan, Singapur, Gonkong kabi davlatlarni «Osiyo 

---

yo‗lbarslari», «yangi industrial davlatlar» deb atay boshladilar. 
Bitta avlodning ko‗z o‗ngida mamlakat qoloqlikdan 
taraqqiyotning yuqori darajasiga erishdi. Bunga Janubiy Koreya 
yaqqol misol bo‗lishi mumkin. 
56 
«Oy fazolarining tengligi haqida risola» asari 
muallifi kim? 
Mahmud ibn Ahmad Faroziy. 
57 
«Padarkush», «Mahramlar», «Bir farangi bilan 
buxorolik bir mudarrisning qilgan 
munozaralari» asarlari muallifi? 
Behbudiy «Padarkush», A. Samadovning «Mahramlar», Fitrat 
«Bir farangi bilan buxorolik bir mudarrisning qilgan 
munozaralari». Turkistonda 1911-yil dastlabki yozma milliy 
sahna asarlari yaratildi. Mahmudxo‗ja Behbudiyning 
«Padarkush», A. Samadovning «Mahramlar», Fitratning «Bir 
farangi bilan buxorolik bir mudarrisning qilgan munozaralari» 
nomli asarlari shular jumlasidandir. Ular ichida, ayniqsa, o‗zbek 
milliy teatri durdonasiga aylangan Behbudiyning «Padarkush» 
dramasi g‗oyatda muhim voqelik bo‗ldi. 
58 
«Qatag‗on qurbonlari xotirasi» muzeyi? 2002-
yil 31-avgust. 
2002-yil 31-avgustda esa shu majmuaning tarkibiy qismi sifatida, 
«Qatag‗on qurbonlari xotirasi» muzeyi barpo etildi. 2000-yil 12-
mayda Toshkent shahri Yunusobod tumanidagi Bo‘zsuv kanali 
bo‘yida ―Shahidlar xotirasi‖ yodgorlik majmuasi ochildi. 
59 
«Qibla tomonini topish ma‘rifati» asari 
muallifi kim? 
Muhammad Husayni Buxoriy «Qibla tomonini topish ma‘rifati» 
asari muallifi. 
60 
«Qiyin taklif», «Beparvo» kabi asarlar 
muallifi??? Antuan Vatto. 
Boshqa bir rassom Antuan Vattoning (1684- 1781) suratlari esa 
ancha chuqurroq ma‘no kasb etar edi. U chizgan suratlar eng 
nozik his-tuyg‗ularni, qahramonlarning ko‗z ilg‗amas 
kayfiyatlarini ifodalaydi. Vatto chizgan «Qiyin taklif», «Beparvo» 
kabi asarlar juda mashhur edi. 
61 
«Qizil va oq gullar» (1455-1485) urushi 
urushidan 1 yil oldin bo'lib o'tgan voqea??? 
1454-yil Ubaydulloh Ahror mojaroga qat‘iyan aralashib, 
raqiblarni yarashtirdi. 1454-yilda Hirot hokimi Abulqosim Bobur 
Movarounnahrga bostirib kirib, Samarqandni qamalga olganida 
Xoja Ubaydulloh Ahror mojaroga qat‘iyan aralashib, raqiblarni 
yarashtirdi. Amerigo Vespuchchi (1454-1512) Yangi qit‘aning 
Amerika deb atalishi Italiya dengizchisi va astronomi Amerigo 
Vespuchchi (1454-1512) nomi bilan bog‗liq. 
62 
«Reyganomika»??? Ronald Reygan. 
1980-yilgi prezidentlik saylovlarida g‗alaba qozongan Ronald 
Reygan ma‘muriyati inqirozdan chiqish yo‗llarini topishga urinib, 
davlatning iqtisodga aralashuvini chekladi, sarmoya kiritish uchun 
katta soliq imtiyozlari joriy qildi. Xususiy tashabbus 
rag‗batlantirildi. Bu va boshqa bir qator tadbirlar «Reyganomika» 
nomini oldi. «Reyganomika» AQSH uchun yaxshi natijalarga olib 
keldi. Inflatsiya pasaydi, ishsizlik kamaydi, iste‘mol buyumlariga 
talab ortdi. Chet el kapitalining kirib kelishi ancha kuchaydi. 
63 
«Rossiyaning keyingi 300 yilda Buxoro va 
Xiva bilan aloqasi» ??? S. Jukovskiy. 
Sharqshunos olim S. Jukovskiyning «Rossiyaning keyingi 300 
yilda Buxoro va Xiva bilan aloqasi» asarida o‗z ifodasini topgan. 
64 
«Rus haqiqati» asosan ko'pchilik moddalarda 
qanday jazo ko'zda tutilgan??? JARIMA. 
Donishmand nomini olgan Yaroslav davrida 
rus yerlarining dastlabki yozma qonunlari 
to'plami - «Rus haqiqati» tuzilgan. 
«Rus haqiqati»ga fuqarolik va jinoiy ishlar bo'yicha qonunlar 
kiritilgan. Bundan tashqari, undan o'sha zamon rus jamiyati 
ijtimoiy munosabatlari, odat, udum va an'analari bo'yicha 
ma'lumotlar ham o'rin olgan. Og'ir jinoyatlar uchun O'LIM 
JAZOSI belgilangan. Lekin «Rus haqiqati»dagi ko'pchilik 
moddalarda JARIMA TO'LASH ko'zda tutilgan. 
65 
«Sharafnomayi shohiy» asari muallifi kim? 
Hofiz Tanish al-Buxoriy. 
Hofiz Tanish al-Buxoriyning «Abdullanoma», («Sharafnomayi 
shohiy») 
66 
«Sharafnomayi shohiy» asari muallifi kim? 
Hofiz Tanish al-Buxoriy. 
Hofiz Tanish al-Buxoriyning «Abdullanoma», («Sharafnomayi 
shohiy»). 
67 
«Shayton shogirdi» asari muallifi kim??? 
Bernard Shou. Ingliz dramaturgi BERNARD 
SHOU o‘z asarlarida ekspluatatsiyani, 
meshchanlik axloqini, munofiqlik, soxtalikni 
qoralagan.
«Qariyalar uyida», «Qurol va inson», «Shayton shogirdi», 
«Mayor Barbara» kabi asarlarida jamiyatdagiqusurlarni tanqid 
qilish bilan birga, ijtimoiy taraqqiyotga, adolatga xizmat qiluvchi 
kuchlarni zo‗ravonlikka qarshi qo‘yish g‘oyalari ilgari suriladi. 

---

68 
«Tarbiyayi atfol» («Bolalar tarbiyasi») 
jamiyatini ??? 
1910-yili Buxoroda mudarris Hoji Rafiy, Mirza Abduvohid, 
Hamidxo‗ja Mehriy, Usmonxo‗ja va Muhammaddin maxdum 
kabilar «Tarbiyayi atfol» («Bolalar tarbiyasi») jamiyatini tashkil 
qilib, 1911-yili 15 nafar, 1912-yilda esa 30 nafar talabani 
Turkiyaga o‗qishga yuborganlar. 
69 
«Tarixi jadidai Toshkent» asari haqida??? 
Toshkentning XIX asrdagi qiyofasi batafsil 
yoritilgan. 
Muhammad Solih edi. U 25 yillik izlanishlaridan keyin «Tarixi 
jadidai Toshkent» (Toshkentning yangi tarixi) asarini yozgan. 
Asar Toshkent shahrining XIX asrdagi qiyofasi batafsil 
yoritilganligi bilan qimmatlidir. Menga shu savol 2021-uilda 
tushdi??? 
70 
«Tik turib yuruvchi odam» qaysilar? 
Pitekantrop, zinjantrop va sinantrop. 
Antropologiya fanida Pitekantrop, zinjantrop va sinantrop singari 
«tik turib yuruvchi odam» deb atalgan. Ilk paleolit davrida 
yashagan ibtidoiy odam. 
71 
«Turkiston o‗lkasi boshqa o‗lkalarga nisbatan 
tarixiy o‗tmishi, etnografik...??? Kim 
aytgan??? 
S. M. DUXOVSKOY (1898-1901) 
72 
«Turkiston o‗lkasi boshqa o‗lkalarga nisbatan 
tarixiy o‗tmishi, etnografik...??? Kim 
aytgan??? 
Turkiston general-gubernatori S. M. Duxovskoy (1898-1901): 
«Turkiston o‗lkasi boshqa o‗lkalarga nisbatan tarixiy o‗tmishi, 
etnografik xususiyatlarini hisobga olgan holda alohida e‘tibor 
berilishini talab qiladi», - degan edi. 
73 
«Uning davlati va xalofati zamonida ..?‖ gap 
kim haqida? Ubaydullaxon haqida Hofiz 
Tanish al-Buxoriy yozgan. 
Ubaydullaxon bu g‗alabani Mir Arabga bag‗ishladi va 1533-1536-
yillarda Buxoroda uning nomi bilan mashhur madrasa qurdirdi. 
Mir Arab madrasasi hali-hamon ilm-ma‘rifat o‗chog‗i bo‗lib 
qolayotir. Tarixchi Hofiz Tanish al-Buxoriy bekorga «Uning 
davlati va xalofati zamonida Movarounnahr, ayniqsa, Buxoro 
viloyati gullabyashnadi‖ deb yozmagan edi. 
74 
«Yapon iqtisodiy mo‗jizasi» nimaga 
asoslangan? Sanoatning o‗sish sur‘atlari juda 
yuqori bo‗ldi. 
Sanoatning o‗sish sur‘atlari juda yuqori bo‗lib, bu, asosan, og‗ir 
sanoat va kimyo ishlab chiqarishini rivojlantirish hisobiga yuz 
berdi. Butun dunyoda «yapon iqtisodiy mo‗jizasi» deb iqtisodning 
nihoyatda jadal - yiliga 11 % dan rivojlanish davriga aytiladi. Bu 
davr 1956-1970-yillarni o‗z ichiga oladi. Unda ayniqsa, 
sanoatning o‗sish sur‘atlari juda yuqori bo‗lib, bu, asosan, og‗ir 
sanoat va kimyo ishlab chiqarishini rivojlantirish hisobiga yuz 
berdi. 1960-yillarning oxiriga kelib Yaponiya yalpi ichki 
mahsulotning hajmi bo‗yicha dunyoda AQSHdan keyin ikkinchi 
o‗ringa chiqib oldi. Yaponiya o‗z yutuqlarini Tokioda bo‗lib 
o‗tgan «EKSPO-70» ko‗rgazmasida muvaffaqiyatli namoyish 
qildi. 
75 
«Yosh Italiya» jamiyatiga rahbar??? 
«Yosh Italiya» jamiyatiga rahnamolik qilgan Juzeppe Madzinidir. 
76 
«Yosh turklar» qaysi tashkilot negizida 
tuzilgan? 
«Birlik va taraqqiyot» partiyasi a‘zolari va shunga o‗xshash 
siyosiy to‗garakka ishtirok etganlar umumiy nom bilan «Yosh 
turklar» deb ataldi. 
77 
«Yunonlar ozodligi Xeroniya ostonasida halok 
bo'lganlar bilan birgalikda dafn qilindi», degan 
edi
Demosfen. 
78 
«Ziroatchilik qonunlari»ga ko'ra, qishloq 
jamoasining a'zolari ...??? Vizantiyada VIII 
asrda. 
Vizantiyada VIII asrda yozilgan «Ziroatchilik qonunlari»ga ko'ra, 
qishloq jamoasining a'zolari - erkin dehqonlarning yerlari alohida 
bo'lib, ular bug'doy, tariq, arpa va boshqa donli ekinlar 
yetishtirganlar. 
79 
1 verst qanchaga teng??? 1,066 km. 
1 verst 1,066 km ga teng. 
80 
1) Gindenburg vafot etdi (1934-yil). 2) 
Veymerga amal qilinmay qo'yildi (1934-yil). 
3) Harbiy majburiyat (1935-yil) tiklanib Gitler 
fyurer bo'ldi. 4) Avstriya anshulyus qilindi 
(1938-yil(. Bir yilda bo'lganini toping? 1,2 
Veymar konstitutsiyasi bekor qilindi,1934-yili prezident 
Gindenburg vafot etgandan so‗ng Gitler Germaniyaning fyureri 
(dohiysi) bo‗lib oldi. 1938-yili Avstriya anshlyus qilindi. 
81 
1055. Franklarda Mahalliy boshqaruvida 
yuzboshisi??? Tungin. 
Franklarda Urug' jamoachilik an'analari esa har yili o'tkaziladigan 
harbiy ko'rik tarzida va mahalliy boshqaruvda saqlanib qolgan. 
Mahalliy boshqaruv asosini erkin franklarning yuzlik yig'inlari 
tashkil etib, uning boshlig'i, yuzboshisi - tungin deb nomlangan. 

---

82 
1095-yil Bolgariyani ikkiga bo‘linib ketishiga 
nima sabab bo‘lgan? 
Berlin Kongressi. Kongress 1878-yilning 13-iyunida ochildi. 
Kongressda «Berlin traktati» deb nomlangan hujjat imzolandi. Bu 
hujjat Rossiyaning San-Stefano shartnomasi natijasida qo‗lga 
kiritgan katta muvaffaqiyatlarining ahamiyatini kamaytirib 
yubordi. Chunonchi, Buyuk Britaniya harbiy kemalari Qora 
dengizga kirish huquqiga ega bo‗ldi, Kipr oroli Buyuk 
Britaniyaga, Bosniya va Gersegovina Avstriya-Vengriyaga in‘om 
etildi. Bolgariya ikkiga bo‗lib yuborildi. Ayni paytda, Usmonli 
davlati to‗lashi lozim bo‗lgan tovonning katta qismi evaziga 
Rossiyaga Kavkazning Botumi, Kars va Ardagan hududlari 
berildi. Chernogoriya, Serbiya va Ruminiyaning davlat 
mustaqilligi tan olindi. 
83 
1176-yilda Lenyano jangida kimlar? 
Lekin Milan XII asrning 60-70-yillarida qayta tiklanib, yangi 
jangga hozirlik ko'ra boshlaydi. 1176-yilda Lenyano jangida Liga 
qo'shini imperator ritsarlarini tor-mor qiladi. Fridrix I Shimoliy 
Italiya shaharlariga kommuna - erkinlik huquqini berishga majbur 
bo'ladi. 
84 
1187-1193 yillar Takash qaysi hududlarni 
egallagan? 
1187-1193-yillarda u Nishopur, Ray va Marv shaharlarini zabt 
etadi. 1194-yilda esa saljuqiylar sultoni To‗g‗rulga qaqshatqich 
zarba berib, Eronni Xorazmga bo‗ysundiradi. 
85 
1200 yilligi bir yilda nishonlangan 
allomalar??? Al-Farg‗oniy va Imom Abu Iso 
Termiziy. 
1998-yil oktabrda esa Farg‗onada Ahmad al-Farg‗oniy 
tavalludining 1200 yilligi keng nishonlandi. 
86 
1241-yilda yozilgan asar? 
Shihobiddin ibn Ahmad an-Nasaviy qalamiga mansub ―Siyrat as-
sulton Jalol ad-Din Mengburni‖ (―Sulton Jaloliddin 
Manguberdining tarjimayi holi‖) 
87 
1384-yilda To‗xtamishxonning kim bilan 
uchrashuvda Amir Temurni yo‗q qilish 
taklifini kim aytgan? Misr sultoni Barquq 
1384-yilda To‗xtamishxonning elchisi Misr sultoni Barquq bilan 
uchrashuvda Amir Temurni yo‗q qilish taklifini kiritadi. Bunday 
taklifga shu yili Misrga kelgan Turkiya va Sivas elchilari 
mamlakatlari Amir Temurga qarshi bo‗lgan harbiy ittifoqqa 
qo‗shilishini aytdilar. 
88 
1409 yilda Mirzo ulug‘bekka 
Movaraunnahrning qaysi hududlari berildi? 
1409-yilda Shohrux Samarqanddan Hirotga qaytish oldidan o‗n 
besh yoshli Mirzo Ulug‗bekni Movarounnahr va Turkistonga 
hokim qilib tayinlaydi. Ulug‗bek (1394-1449) garchi 
Movarounnahr bilan Turkistonning hokimi deb e‘lon qilinsa-da, 
aslida uning hokimiyati chegaralari dastavval faqat Samarqand, 
Buxoro va Nasaf viloyatlari bilangina cheklanardi. 
89 
1409-yilda Shohrux dastavval faqat ...? 
Samarqand, Buxoro va Nasaf. 
1409-yilda Shohrux Samarqanddan Hirotga qaytish oldidan o‗n 
besh yoshli Mirzo Ulug‗bekni Movarounnahr va Turkistonga 
hokim qilib tayinlaydi. Ulug‗bek (1394-1449) garchi 
Movarounnahr bilan Turkistonning hokimi deb e‘lon qilinsa-da, 
aslida uning hokimiyati chegaralari dastavval faqat qaysi hududlar 
bilan cheklangan edi? 
90 
1425-yilda Nega Shaybon ulusida toju-taxt 
uchun kurash avj oldi? 
Davlatshayx vafoti.Ayni paytda, toj-u taxt uchun o‗zaro kurash 
kuchaydi. Bu kurash, ayniqsa, ulusning Shaybon naslidan bo‗lgan 
hukmdori Davlatshayx 1425-yilda vafot etgach yanada avj oldi. 
Ana shunday og‗ir vaziyatda Davlatshayxning o‗g‗li Abulxayrxon 
siyosat maydoniga chiqdi. Abulxayrxon yosh bo'lishiga qaramay 
kuchli sarkardalik qobiliyatiga ega edi. Taxt uchun kurashda uni 
ulusdagi doimiy nizolardan aziyat chekayotgan boshqa o‗zbek 
qabilalari hamda ruhoniylar qo‗llab-quvvatladilar. Natijada, 
Abulxayrxon 1428-yilda «O‗zbek ulusi» deb atalgan davlatga 
asos soldi. Janubi-g‗arbiy Sibirdagi Tura shahri bu davlatning 
poytaxti deb e'lon qilindi. 1431-yilda esa o‗z davlatini Oltin 
O‗rdadan mustaqil deb e‘lon qildi. 
91 
1446-yil Abulxayrxon bilan bo‘gliq 
voqea...??? Sig'noq, Oqqo‗rg‗on, Arquq, 
O‗zgan va Suzoq 
Abulxayrxon 1446-yilda esa Sirdaryoning o‗rta oqimida 
joylashgan Sig'noq, Oqqo‗rg‗on, Arquq, O‗zgan va Suzoq 
shaharlarini bosib oldi. Davlat poytaxtini esa Sig‗noqqa ko‗chirdi. 

---

92 
1469-yil Abu Said halok bo‗ladi. 1469-yil 24-
martda Sulton Husayn Xurosonning hokimi 
sifatida tantana bilan Hirotga kirib boradi. 
Natijada Temuriylar saltanati yana ikki 
mustaqil qismga: Sulton Husayn 
hukmronligidagi Xuroson va Abu Said o‗g‗li 
Sulton Ahmad hukmronligidagi 
Movarounnahrga bo‗linib ketadi 
Farg‗onada Umarshayx Mirzo, Hisor, Xuttalon va Badaxshonda 
Sulton Mahmud Mirzo hukmronlik qildilar. 
93 
1469-yil Abu Said Hisor, Xuttalon va 
Badaxshonda kimga beriladi? 
Farg‗onada Umarshayx Mirzo, Hisor, Xuttalon va Badaxshonda 
Sulton Mahmud Mirzo hukmronlik qildilar. 
94 
1485-yil Bosvort yaqinidagi jang oqibatida 
nima bo‗ldi? Genriz Tyudor Angliya taxtiga 
o‗tirdi. 
Yorklarga qarshi Bosvort yaqinidagi hal qiluvchi jangda (1485-
yil) g'olib chiqqan Lankasterlar xonadoni qo'llagan Genrix Tyudor 
Angliya taxtiga keladi. 
95 
1494-1495 yillarda hukmronlik qilgan 
Temuriylar? 
Sulton Mahmud (1494-1495) 
96 
15 oy davomida Respublika partiya tashkilotini 
boshqargan shaxsni ko‘rsating. 
Sobir Kamolov. 
97 
1501-yilda necha oylik qamaldan so‗ng 
Shayboniyxon Bobur Mirzoga sulh taklif etdi? 
Olti oylik. 
Biroq amakisi - Xuroson hukmdori Sulton Husayn Boyqaro va 
Qashqardagi tog‗asi Sulton Mahmudxondan yordam kuchi 
kelmadi. 1501-yilda ( 6 oylik) olti oylik qamaldan so‗ng 
Shayboniyxon Bobur Mirzoga sulh taklif etdi. Bobur Mirzo hech 
qayerdan yordam ololmagach, noiloj, sulhga rozi bo‘ldi. 
98 
1512-yilda G‘ijduvon jangida ???
QALB qismiga UBAYDULLA SULTON o‘ng qanotga 
Muhammad Temur chapga Abu Said boshchilik qilgan. 
99 
1512-yilda shayboniylar qayta taqsimlashni 
Jonibek Sultonga topshirdilar? 
Samarqand Ko‗chkunchixonga, Toshkent viloyati 
Suyunchxo‗jaga, Buxoro va uning atroflari Ubaydulla Sultonga 
meros mulk qilib berildi. Miyonqol viloyati Jonibek Sultonning 
o‗ziga tegdi. 
100 
1583-yilda otasi vafot etgach, Abdullaxon II 
rasman xon deb e‘lon qilindi. 
Shu tariqa, Abdullaxon II Movarounnahrda o‗z hokimiyatini to‗la 
o‗rnatdi. Shuningdek, Xuroson tarkibidagi, lekin shayboniylar 
qo‗lida qolgan Balx, Maymana, Badaxshonda markaziy 
hokimiyatga qarshi ko‗tarilgan isyonlarni bostirdi. 
101 
1647-yilda Shoh Jahonning o‗g‗illari 
Balxni egallaydi.Nodir Muhammad Shoh Jahon o‗g‗illari 
yordamga emas, Balx viloyatini egallash uchun kelayotganini 
bilgach, ularga qarshi chiqadi. Maymana yo‗lida bo‗lgan jangda 
Nodir Muhammad yengilib, Eronga qochadi va shoh Abbos 
huzurida panoh topadi. 
102 
1649-yilda Abdulazizxon kimni Balx hokimi 
etib tayinladi? Nodir Muhammadni. 
Kim 1649-yilda otasi Nodir Muhammadni yana Balx hokimi etib 
tayinladi? Abdulazizxon.Abdulazizxon Balxni ikki yildan 
so‗nggina qaytarib oldi. 1649-yilda otasi Nodir Muhammadni 
yana Balx hokimi etib tayinladi. Biroq otasining Eron yordamida 
o‗z mavqeyini mustahkamlashga uringanligi Abdulazizxonni 
tashvishga solib qo‗ydi. Endi u otasiga qarshi ukasi 
Subhonqulixon yetakchiligida qo‗shin yubordi. 
103 
1662-yilda Buxoro xonligi bilan sulh tuzdi. 
Abulg‗oziy Bahodirxon 1663-yilda 
hokimiyatni o‗g‗li Anushaxonga topshirdi. 
Xiva xoni, tarixchi olim Abulg‗oziy 
Bahodirxonning (1603-1664) „Shajarayi turk― 
asari ayniqsa katta ahamiyatga egadir. 
M. Frunzega tegishli jumlani toping??? Harakatning mohiyatini 
sovet qo‗mondonligi vakillari ham e‘tirof etishga majbur 
bo‗ldilar. Turkiston frontining qo‗mondoni M. Frunze: 
―Bosmachilikka qarshi kurash tamomila yangi, ayricha xususiyati 
bo‘lgan, o‗ziga xos dushman bilan kurash demakdir‖, deb yozgan 
edi. Uning gapiga ko‗ra ―Yo‗qolsin sovet hokimiyati!‖ va 
―Mustaqil bir musulmon davlatini tuzamiz!‖ iboralari harakatning 
lo‗nda g‗oyasini ifodalardi. 
104 
1722-yilda Eron taxtiga qaysi sulola kelgan? 
Gilzoy (afg‗onlar) 
1722-yili afg‗onlar o‗z yetakchisi Mir Mahmud boshchiligida 
zaiflashib qolgan Eronga hujum qildi. Eron shohi Sulton Husayn 
hokimiyatni Mir Mahmudga topshirishga majbur bo‗ldi. Shu 
tariqa Eron tarixida afg‗onlarga qaramlik davri boshlandi. 
105 
1723-yilda Toshkentni ko‗chmanchi jung‗orlar 
egallab oldilar.. qaramlik ??? 1758-yilgacha 
XVI asrda shaharda katta bunyodkorlik ishlari amalga oshirildi. 
Chunonchi, Baroqxon, Ko‗kaldosh madrasalari kabi me'moriy 
obidalar bunyod etildi. 1723-yilda Toshkentni ko‗chmanchi 
jung‗orlar egallab oldilar. Jung‗orlarga qaramlik 1758-yilgacha 
davom etdi. 

---

106 
1726-yilda qozoqlarning Kichik Juz xoni 
Abulxayrxon Peterburgga o‗z elchilarini 
jo'natdi. Uning tarkibida qoraqalpoqlar vakili 
ham bor edi.
Bunga javoban, 1731-yilda Rossiya o‗z elchisi M.Tevkelevni 
Abulxayrxon huzuriga jo‗natdi. Muzokaralar natijasida Kichik Juz 
tarkibidagi qoraqalpoqlar Rossiya fuqaroligiga qabul qilindi. Ayni 
paytda, qoraqalpoqlarning Rossiyaga emas, Kichik Juz xonligiga 
yasoq to‘lashi tan olindi. Qoraqalpoqlarning Rossiya fuqaroligiga 
qabul qilinishi ularni Eron hukmdori Nodirshoh hujumidan saqlab 
qoldi. 
107 
1774-yilgi Kuchukqaynarji 
shartnomasining shartlariga mos keladigan 
javobni toping. 
Qrim xonligi Rossiyaga qaram davlatga aylandi va 
keyinchalik Rossiya tarkibiga qo‘shib olindi 
108 
1789-yil Fransiyada inqilob arafasida 
uchinchi tabaqa qarashlarining ifodachisi 
kim edi? 
Gabriel de Mirabo 
109 
1812-yilda Xivaga qayerlardan elchilar 
kelishdi??? Savol КУХИНУР varianti. Eron 
va qozoqlar. 
1812-yilda Xivaga Eron va qozoqlarning O‗rta juz xonligidan 
elchilar kelishdi. Ular bilan davlat chegaralari xavfsizligi va 
savdo-sotiq masalalarida kelishuvga erishildi. 
110 
1841-yilda kim taxtdan voz kechgan??? 
Madalixon (Muhammad Alixon).
1841-yilda Madalixon (Muhammad Alixon) o‗z ukasi Sulton 
Mahmudxon foydasiga taxtdan voz kechishga majbur bo‘ldi. 
Shuningdek, xondan norozi kuchlar Buxoro amiri Nasrullodan 
yordam so‗radilar. 
111 
1845-yilda taxtga o‘tirgan Xudoyorxon 
kimning o'g'li??? Sheralixon. 
Taxtga Norbo‗tabiyning ukasi Hojibekning o‗g‗li Sheralixon 
(1842-1845) o‗tqazildi. Musulmonqul Namanganga qaytib keldi 
va qizini marhum Sheralixonning o‗g‗li Xudoyorga nikohlab 
berdi. 13 yoshli Xudoyorxon bu davrda Namangan hokimi edi. 
112 
1863-yili 12 yoshli Li Sze Xvan Qirol Kojon 
nomi bilan taxtga o‗tqazildi.
Tevongun 
113 
1867 va 1905 yillarda. Efiopiyaga qaysi davlat 
bostirib kirgan??? Angliya va Italiya. 
1867-yili inglizlar Efiopiyaga qarshi urush qilib, podsho («negus» 
deb atalgan) Feodor II ning birlashtiruvchi siyosatiga putur 
yetkazdi.Efiopiyada Italiya o‗z mustamlaka rejalarini yuzaga 
chiqarishga urindi. 
114 
1873–1879 yillarda davom etgan Chor 
Rossiyasining O‗rta Osiyoga istilochilik 
yurishlarining uchinchi 
2. Xiva va Qo‗qon xonligi yerlarini bosib olishdan iborat bo‗ldi 3. 
Xiva xonligini bosib olinishi to‗rt harbiy okrugdan olib borildi 4. 
Farg‗ona vodiysining bo‗ysundirilishi bilan Rossiya 
imperiyasining O‗rta Osiyoga istilochilik yurishining uchinchi 
bosqichi nihoyasiga yetdi 
115 
1873–1879 yillarda davom etgan 2. Xiva va 
Qo‗qon xonligi yerlarini bosib olishdan iborat 
bo‗ldi 3. Xiva xonligini bosib olinishi to‗rt 
harbiy okrugdan olib borildi 4. Farg‗ona 
vodiysining bo‗ysundirilishi bilan Rossiya 
imperiyasining O‗rta Osiyoga istilochilik 
yurishining uchinchi bosqichi nihoyasiga yetdi 
O‗rta Osiyoning Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinishi 
uchinchi bosqichi (1873-1879 yillar) haqidagi javoblarni toping. 
116 
1873-yili Afg‗oniston amiri Sheralixon 
Rossiyadan yordam so‗rab elchi yubordi. 
Rossiya nega yordam berolmadi??? Rossiya-
Turkiya urushi muammolari imkon bermadi. 
1873-yili Buyuk Britaniya Hindiston - Afg‗oniston chegarasida 
harbiy kuch to‗play boshladi. Afg‗oniston amiri Sheralixon 
Rossiyadan yordam so‗rab, elchi yubordi. Rossiya bunga javoban 
kichik harbiy qismini chegaraga yaqin joylashtirdi. Kobulga esa 
general Stoletov boshchiligida elchilik missiyasi yuborildi. Biroq, 
bundan ortiq harakatlarga jur'at eta olmadi. Bunga O‗rta Osiyoni 
to‗la bo‗ysundirish hamda yaqinlashib qolgan Rossiya-Turkiya 
urushi muammolari imkon bermadi. (Eski kitobdan yili). 
117 
1876-yil Xitoy bilan Buyuk Britaniya o‗rtasida 
konvensiya natijalari??? 
Xitoy bilan Buyuk Britaniya o‗rtasida 1876-yili tuzilgan 
konvensiya Xitoyni yanada asoratga soldi. Konvensiya Buyuk 
Britaniyaga Xitoyning 10 dan ortiq bandargohiga erkin kirish, 
qator viloyatlarda imtiyozli savdo qilish huquqini berdi. Eski 
kitob. 1876-йил Б.Брит.я-Хитой келишуви натижалари? 
Boshqa savol??? 
118 
1876-yilda rus olimi P. N. Yablochkov «elektr 
shami» deb atalgan lampani ixtiro qildi. 
Amerikalik ixtirochi T Edison havosi so‗rib 
olingan ko‗mir tolali cho‗g‗lanish lampasini 
yaratdi. 
Porfirio Dias 1876-yilda prezident deb e‘lon qilindi va bu 
lavozimda ozgina tanaffus bilan 1911-yilgacha turdi. 

---

119 
1876-yili yaponlar uchun Koreya ochiq 
mamlakat deb e‘lon qilindi.
Yapon mahsulotlari bojsiz sotiladigan bo‗ldi. Shu yo‗l bilan 
Koreya Xitoy ta‘siridan ajratib olindi. Maqsad Koreyani 
anneksiya qilish edi. 
120 
1881-yil Nizomiga kora 7 kunlik qamoqqa 
olosh huquqi kimlarg berilgan? Uyezd 
boshliqlariga. 
Qo‗shimcha tarzda uyezd boshliqlariga ispravniklar huquqini ham 
berdi. Bu narsa ularni uyezd politsiya boshqarmalari rahbarlariga 
tenglashtirgan edi. Ular har qanday odamni (7 kunga) yetti kunga 
qamoqqa olishga yoki jarimaga tortish vakolatiga ega bo‗ldilar. 
121 
1881-yil Rossiya bilan Xitoy o‘rtasidagi 
chegara belgilanishi qaysi voqea bilan bog‘liq?
Turkmanlarning asosiy qal‘asi Go‗ktepa bo‗ysundirilgach, 1881-
yilda Rossiya va Eron o‗rtasidagi chegaralar belgilandi. Shu yili 
Sharqiy Turkistonning Ili o‗lkasidagi qo‗zg‗olon podsho 
hukumati qo‗shinlari tomonidan bostirilishi bilan Rossiya va 
Xitoy o‗rtasidagi chegaralar ham belgilandi. 
122 
1881-yilda «Davlat tartiboti va jamoat 
osoyishtaligini qo‗riqlashga qaratilgan chora-
tadbirlar to‗g‗risidagi Nizom» e‘lon qilindi. 
Nizomga muvofiq general-gubernator??? 
«Kuchaytirilgan» yoki «favqulodda» qo‗riqlash holatini o‗z 
ixtiyori bilan joriy etish huquqiga ega bo‗ldi. 
123 
1881-yilda Parnell ... 
Buyuk Britaniya hukumati Parnell va uning tarafdorlariga 
kelishishni taklif qildi. 1881-yilda Parnell bilan tuzilgan bitimga 
muvofiq, irland ijarachi dehqonlari ijara haqi to‗lashni davom 
ettirishlari va boykotni to‗xtatishlari, katta yer egalari esa 
ijarachilarning qarzini kechib yuborishlari lozim edi. 
124 
1885-1887-yillardagi ingliz-rus komissiyasi 
muzokaralar natijasida chegaralar ??? 
Buxoro amirligi yerlari bilan Afg‗oniston o‗rtasidagi chegara 
chizig‗ini belgilash 
125 
1885-1887-yillardagi muzokaralar natijasida
chegaralarni belgilash bo‗yicha ingliz-rus komissiyasi Rossiya 
imperiyasining O‗rta Osiyodagi Buxoro amirligi yerlari bilan 
Afg‗oniston o‗rtasidagi chegara chizig‗ini belgilashni nihoyasiga 
yetkazdi. 
126 
1886 yilgi nizomda sudga oid qanday 
o'zgarishlar kiritildi? 1) Uyezd sudlari bekor 
qilinib, uchastka mirovoy sudyalari (sudlari) 
tuzildi 2) Viloyat boshqaruvining sud 
bo‗limlari viloyat sudlari bilan almashtirildi 3) 
Sud tergovchilari, viloyat prokurori va ularning 
yordamchisi lavozimlari joriy etildi 4) 
Toshkent sud palatasi tuzildi 5) Turkiston 
o‗lkasida qozilar sudi saqlanib qoldi 
1886-yilgi «Nizom»da ham Turkiston o‗lkasida qozilar sudi 
saqlanib qoldi. Uyezd sudlari bekor qilinib, ularning o‗rniga 
shahar va zemstvo boshliqlari tomonidan tayinlanadigan uchastka 
mirovoy sudyalari (sudlari) tuzildi. Viloyat boshqaruvining sud 
bo‗limlari viloyat sudlari bilan almashtirildi. Sud tergovchilari, 
viloyat prokurori va ularning yordamchisi lavozimlari joriy etildi. 
Viloyat sudlari tugatildi, ularning o‗rniga okrug sudlari va 
Toshkent sud palatasi tuzildi. Toshkent sud palatasi faqat 
imperiyaning oliy sudi hukumat senatiga bo‗ysunar edi. Okrug 
sudlari Turkiston o‗lkasining barcha viloyatlarida joriy etildi. 
Ularning tarkibi sud raisi, uning o‗rinbosari va sud a‘zolaridan 
iborat bo‗lgan. Jazo chorasini sudyalar va ikki sud a‘zosi 
tayinlardi. 
127 
1886-yildagi «Nizom»ning «Turkiston 
o‗lkasining yer tuzilishi» degan bo‗limiga 
ko‘ra Vaqf yerlari??? 
1886-yildagi «Nizom»ning «Turkiston o‗lkasining yer tuzilishi» 
degan bo‗limida o‗lkada tarixan shakllanib kelgan an‘anaviy 
yerga egalik qilish munosabatlari o‗zgartirib yuborildi. Unga 
ko‗ra Turkiston yerlari, o‗rmonlari va yerosti qazilma boyliklari 
davlat mulki deb e‘lon qilindi. Bu bilan ular Rossiya imperiyasi 
mulkiga aylandi. Nizom bo‗yicha o‗lkada yirik yer egaligi ham 
tugatildi. 
128 
1886-yilgi «Nizom»da ham Turkiston 
o‗lkasida…? 1) Uyezd sudlari bekor qilinib, 
ularning o‗rniga shahar va zemstvo boshliqlari 
tomonidan tayinlanadigan uchastka mirovoy 
sudyalari (sudlari) tuzildi. 2) Viloyat 
boshqaruvining sud bo‗limlari viloyat sudlari 
bilan almashtirildi. 3) Sud tergovchilari, 
viloyat prokurori va ularning yordamchisi 
lavozimlari joriy etildi. 4) Toshkent sud 
palatasi tuzildi. 5) Toshkent sud palatasi faqat 
imperiyaning oliy sudi - hukumat senatiga 
bo‗ysundirildi.-1, 2, 3 (Shu savol menga 2021-
yilda tushdi.) 
1886-yilgi «Nizom»da ham Turkiston o‗lkasida qozilar sudi 
saqlanib qoldi. Uyezd sudlari bekor qilinib, ularning o‗rniga 
shahar va zemstvo boshliqlari tomonidan tayinlanadigan uchastka 
mirovoy sudyalari (sudlari) tuzildi. Viloyat boshqaruvining sud 
bo‗limlari viloyat sudlari bilan almashtirildi. Sud tergovchilari, 
viloyat prokurori va ularning yordamchisi lavozimlari joriy etildi. 

---

129 
1888-yilda A. Nobel dinamit yaratdi. 
1888-yilda Istanbulda Suvaysh kanalidan foydalanish bo‘yicha 
Buyuk Britaniya, Germaniya, Ispaniya, Italiya, Rossiya, Usmonli 
davlati, Fransiya davlatlari konvensiya imzolashdi. 
130 
1888-yilda A. Nobel dinamit yaratdi. 
1888-yilda V.Galvane manfiy zaryadlangan metall plastinka yoy 
lampa nuri bilan yoritilganda o‗z zaryadini yo‗qotishini isbotladi. 
131 
1888-yili Samarqandga dastlabki poyezd keldi. 
1888-yilda Ismoil G‗aspirali «Rahbari 
muallimin yoki muallimlarga yo‗ldosh» kitobi 
chop etildi. 1888-yilga kelib Buxoro amirligi 
hududida rus qishloqlari vujudga kela boshladi. 
1888-yilda Vilgelm I vafot etdi. Taxtni 28 
yoshli Vilgelm II (1888-1918) egalladi. 
1888-yilda malika Izabel Braziliyada qullarni ozod qilish haqidagi 
«Oltin qonun» nomi bilan mashhur qonunga qo‗l qo‗ydi. 
Mamlakatda bu paytda 750 ming qul bor edi. 
132 
1889-yil avgustda esa Buyuk Britaniya-Misr 
birlashgan qo‗shinlari
Sudan mahdiylari qo‗shini ustidan g‗alaba qozondi va Sudanning 
asosiy qismini bosib olishga erishdi. 
133 
1889-yilda esa Avstriya sotsial- demokratik