Qarshi davlat universiteti republic of uzbekistan

Pedagogik nutqning sifatlari. 
O‘qituvchi tomonidan kullaniladigan nutqni ikki gruppaga 
bulish mumkin : 
a.
nutqning tugriligini belgilovchi sifatlar; 
b.
ta’lim – tarbiya jarayonini amalga oshiruvchi sifatlar. 
O‘quvchiga tegishli ta’sir kursatadigan pedagogik xususiyatlar ikkinchi gruppa nutq 
sifatiga taalluklidir. Bunga dastavval, nutqning mazmundorligi, uning ravshan, yengil bulishi, 
o‘quv materialini tushunarli qilib yetkazish kiradi. Bir mavzudagi o‘quv materialini ikki 
o‘qituvchi o‘zicha Har xil tushuntiradi. Bir o‘qituvchining tushuntirishini o‘quvchilar yengil va 
tez anglab oladilar, ikkinchisiniki esa o‘zok vaktgacha ular uchun tushunarli bulmaydi. 
Biz kuyida pedagogik nutqning sifatlarining bir nechasini kiskacha bayon etamiz : 
A.
O‘qituvchi nutqining to’griligi
. O‘qituvchi nutqining tugriligi uning eng muxim 
alokaviy fazilatlaridir. Yoki nutqning tugriligi xozirgi adabiy til koidalariga, talablariga 
mosligidir. Adabiy til talablari ko`p tarmokli bo`lgani uchun nutqning tugriligi ham bir kancha 
shartlarni o‘z ichiga oladi. U o‘zida adabiy tilning fonetik, , talaffo‘z, lugaviy so‘z yasalishi / 
grammatik, morfologik, sintaktik / uslubiy talablarni mujassamlashtirgan bulishi lozim 
B.
O‘qituvchi nutqining aniqligi .
O‘qituvchi nutqida murakkab jumlalar, notanish 
qiyin atamalar bulmasa, u ravshan, tushunarli, anik buladi. Qiyin bulmagan kiska jumlalar bayon 
etiladigan o‘quv materialini tez tushunib olishga yordam beradi. Aniklik nutqning fazilatlaridan 
biri sifatida mutafakkirlar tomonidan kadimdan uluglanadi. Masalan, Kaykovus : «Ey farzand, 
so‘zning yuz va orka tomonini bilgin, ularga rioya kilgin, so‘zlaganda ma’noli gapir, bu 
notiqlikning alomatidir. Agar gapirgan vaktingda so‘zning Qanday ma’noga ega ekanligini 
bilmasang, kushga uxshagaysan», deydi. Nutqning anikligi so‘zning narsa va xodisalarda aks 
etgan borlik belgilari bilan kat’iy kelishidir. Aniklik ikki xil buladi: 1. Narsalarning anikligi, 
nutqda aks etgan mavjudlikning narsalar, xodisalar doirasi bilan nutq mazmunining 
munosabatida kurinadi. 2. Nutqda mavjudlikning narsa va xodisalari tugri aks etishi uchun o‘zi 
so‘zlayotgan narsalarni yaxshi bilgan bulishi lozim. 
C.