Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Углеродлы полатлар.
Углеродлы полатлардың әпиўайы ҳәм сапалы түрлери ислеп 
шығарылады. Қурамындағы FeO муғдарына қарай углеродлы полатлар, егер FeO минимал 
муғдарда болса сокин (СП), орташа болса ярым сокин (ПС) ҳәм максимум муғдарда болса 
қайнайтуғын (КП) түрлерге бӛлинеди. 
Әпиўайы сапалы углеродлы полатлар сапа кепиллиги бойынша А, Б ҳәм В топарларга 
бӛлинеди. олар Ст1, Ст2, Ст3, Ст4, Ст5, Ст6 ҳалда маркаланади. Оксидсизлендириў 
дәрежесин ҳәм сапа кепиллигин есапқа алып углеродлы полатлар мысал ретинде АСт3СП, 
ВСт4ПС, ВСт3КП ҳәм т.б. келтириш мүмкин. Полатлардың А, Б, В топарлары сәйкес түрде 
механикалық, химиялық ҳәм механика-химиялық қәсийетлери кепилленген болады. 
Қурамыда углерод муғдары аз болған полатлардың пластиклиги ҳәм соққыға 
беккемлиги жоқары болады. Углерод муғдары артып кетсе, полат мортласады ҳәм қатты 
болады. Углеродлы полатлардың сапасын баҳалаў ӛлшеми - созылыўдағы ағыўшаңлығы, 
беккемлик шегаралары ҳәмде салыстырмалы узайыўы (15.1-кесте). 
Қурылыс конструкциялары ушын полаттың ВСт3сп (пс) ҳәм ВСт3 Гпс топарлары 
ислетиледи. олар қурамында углерод 0,14-0,22%, марганец 0,4-0,65%, кремний 0,05-0,17% 
СП ушын (0,12-0,3% ПС ушын) болады. 
Бул полатдан имарат ҳәм иншаатлардың металл конструкциялары, резервуарлар, электр 
узатыў линиялары ҳәм трубопроводлар таянышлары, темирбетон ушын арматуралар ҳәм 
торлар таярланады. 
35.1-кесте 
Әпиўайы сапалы углеродлы полатлардың механикалық қәсийетлери 
А топардағы полат 
маркалары 
Созылыўдағы беккемлик 
шегарасы, МПа 
Ағыўшаңлық 
шегарасы, МПа 
Салыстырмалы 
узайыўы, % 
СТ 1 
СТ 2 
СТ 3 
СТ 4 
СТ 5 
СТ 6 
320-420 
340-440 
380-490 
420-540 
460-600 
кеминде 600 
- 
200-230 
210-250 
240-270 
260-290 
300-320 
31-34 
29-32 
23-26 
21-24 
17-20 
12-15