Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Ыссылық жутыўшаӊлық
(сиғими)-температуралар парқы 1
0
С болғанда 1 кг 
материалдыӊ жутқан ыссылық муғдары тӛмендеги формула жәрдеминде табылады: 
Q

C
.
m
.
(t
1
-t
2
), 

---

13 
бул жерде: С-ыссылық жутыўшаӊлық коэффициенти; 
Q-ыссылық муғдары, (кДж); 
m-үлгининг массасы, кг; 
(t
1
-t
2
)-температуралар парқы, 
0
С. 
Материаллардыӊ ыссылық жутыўшаӊлығы Орайлық Азия қурғақ ыссы ықлымында 
қурылатуғын имарат жойбарларын дүзиўде, дийўал ушын конструкциялар, қабатлар аралық 
плиталар ҳәм ысытыў комплекслерин есаплаўда үлкен әҳмийетке ийе. Айрым 
материаллардыӊ ыссылық жутыўшаӊлық коэффиценти 2.1-кестеде келтирилген. 
2.3-кесте 
Айрым материаллардыӊ ыссылық ӛткизиўшеӊлик ҳәм жутыўшаӊлық 
коэффициентлери 
№ 
Материаллар 
Орташа тығызлық, 
кг

м
3

, Вт

м
.0
С С, кЖ

кг
.0
С 
1 
Гранит 
2600 
2,50 
2,5 
2 
Әпиўайы гербиш 
1800 
0,70 
0,18-0,22 
3 
Аўыр бетон 
2100-2600 
1,10-1,60 
0,21 
4 
Жеӊил бетон 
1200-1800 
0,80-0,35 
- 
5 
Қарағай (талшығына 
перпендикуляр) 
600 
0,15 
- 
6 
Минерал пахта 
200-400 
0,05-0,08 
- 
7 
Ағаш талшықлы прессленген 
плиталар 
300 
0,08 
0,07 
8 
Геўекли пластмасса 
20 
0,035 
- 
9 
Полат 
7850 
58 
0,11 
10 Суў 
1000 
0,58 
1,0 
11 Ҳаўа 
0,00129 
0,02 
- 
Отқа шыдамлық 
– материалдыӊ 1580
0
С ҳәм оннан да жоқары температурада 
жумсармаслық ҳәм деформацияланбаслық қәсийети болып табылады. Отқа шыдамлы 
материаллар санаатда писириў шахталарын қаплаўда ислетиледи. Бул жағынан материаллар 
ерийтуғын (1350
0
С кам), қыйын ерийтуғын (1350-1580
0
С) ҳәм еримейтуғын (1580
0
С жоқары) 
түрлерге бӛлинеди.