Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

 Darslik
 
 
76 
tuzilishini aniqlashni talab qiladi. Ammo, sobiq Ittifoq davridan to hozirga qadar 
aholiga xizmat ko’rsatishning tarkibi xususida olimlar o’rtasida yagona to’xtamga 
kelinmagan. Maxsus adabiyotlarda xizmat ko’rsatish sohalari va turlari xususidagi 
o’zaro farqlanuvchi ayrim tarkiblar berilgan holos. Shu sababdan bo’lsa kerak, 
davlat statistika tashkilotlari tomonidan aholiga xizmat ko’rsatish sohalari bo’yicha 
e’lon qilinadigan ma’lumotlarni xo’jalikning boshqa ishlab chiqarish (masalan, 
sanoat, qishloq xo’jaligi) tarmoqlaridagi singari to’la-to’kis deb bo’lmaydi.
Xizmat ko’rsatish sohalarining rivojlanishida aholining xizmatlarga bo’lgan 
ehtiyojlari muhim ahamiyatga ega. Ularning shakllanishiga esa tabiiy - geografik, 
demografik, ijtimoiy - iqtisodiy omillar ta’sir ko’rsatadi. 
Aholiga xizmat ko’rsatish sohalarini geografik o’rganishda ularning hududiy 
tashkil etilishi masalalariga asosiy e’tiborni qaratish lozim. 
Xizmat ko’rsatish sohalarini hududiy tashkil etish bu, eng avvalo, xizmat 
ko’rsatish muassasalari, markazlari va majmualarini muayyan shart-sharoitlarga 
bog’liq holda joylashuvi va hududiy pog’onalashuvidan iborat. 
Xizmat ko’rsatish muassasalarining ma’lum bir vaqt va hududdagi holati, 
yig’indisi muassasalar to’rini hosil qiladi 
(27-rasm). 
Muassasalar to’rini o’z 
navbatida, tarmoqlar to’ri va majmuali 
(integral) qismlarga ajratish mumkin. 
Tarmoqlar to’ri, bu masalan, aholiga 
tibbiy xizmat ko’rsatish muassasalaridan 
iborat 
bo’lsa, 
xizmat 
ko’rsatish 
majmuasi esa eng avvalo xizmat 
ko’rsatish markazlarini o’z ichiga oladi. 
Bunday markazlar tarkibida turg’un 
(statsionar) tipda xizmat ko’rsatuvchi 
muassasa yoki ularni yig’indisi mavjud. Muassasalar esa o’zlarining xizmat 
ko’rsatish zonalariga (arealiga) ega.