Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
149 
jahon markazi AQShda, bu yerda baptist, adventist, Iegova shohidlari va 
boshqalarning qarorgohlari joylashgan. Hozirgi protestantizm integratsiya 
(birlashish)ga intilmoqda, bu 1948-yilda Jahon cherkovlari kengashining 
tuzilishida o’z ifodasini topdi.
Protestantizm ilohiyoti xristian mafkurasining bir ko’rinishi sifatida o’z 
taraqqiyotida muayyan bosqichlardan o’tdi. XVI acp ortodoksal ilohiyoti 
(M.Lyuter, J.Kalvin), XVIII-XIX asplardagi yangi protestantizm yoki liberalizm 
ilohiyoti (F.Shleyermaxer, E.Tryolch, A.Garnak), birinchi jahon urushidan keyin 
paydo bo’lgan dialektik ilohiyot (K.Bart, P.Tillix, R.Bultman), Ikkinchi jahon 
urushidan so’ng tarqalgan radikal yoki «yangi» ilohiyot (D.Bonxeffer va 
boshqalar) shular jumlasidandir. 
Protestantizm xudoning borligi, uning uch qiyofada namoyon bo’lishi, 
jonning o’lmasligi, jannat va do’zax (katolitsizmdagi a’rofdan tashqari) haqidagi, 
vahiy va boshqalar to’g’picidagi umumxristian tasavvurlarini e’tirof etadi. Biroq 
Lyuter katolik cherkovi bilan aloqani uzib, protestant cherkovining asosiy 
qoidalarini ishlab chiqdi va uni himoya qildi. Bu nizomga ko’ra, inson Xudo bilan 
bevosita muloqot qilishi mumkin. Papaning diniy va dunyoviy hokimiyat, katolik 
dindorlarining imonni va vijdonni inson bilan Xudo o’rtasidagi vositachi sifatida 
nazorat qilish haqidagi mulohazalariga Lyuterning qarshi chiqishi jamoatchilik 
tomonidan favqulodda diqqat bilan tinglandi. 
Protestantizmning mohiyatiga ko’ra ilohiy lutfu marhamat insonlarga 
cherkovning ishtirokisiz in’om etiladi. Inson najot topishi uning shaxsiy e’tiqodi va 
Isoning vositasi orqali ro’y beradi. Avom ruhoniylardan farqlanmaydi, ruhoniylik 
hamma dindorlarga bir xilda joriy etiladi. 
Protestantlik diniy marosimlarning ko’pchiligini bekor qildi, faqatgina 
lyuteranlikda non va vino bilan cho’qintirish saqlanib qoldi. 
O’lganlarga bag’ishlangan duo o’qish, aziz-avliyolarga sig’inish, muqaddas 
murdalarga, sanamlarga topinish bekor qilindi. Ibodat uylari ortiqcha 
hashamlardan, mehroblardan, sanamlar, haykallardan tozalandi, ruhoniylarning 

---