O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti

Motivlashtirish vositasida boshqarish usuli. 
Bu  erda,  1  —  rahbar  bo‗ysunuvchilarga  ehtiyoj  va  qiziqishlarni  chetlab  ta‘sir 
ko‗rsatadi  (bu  erda  qarorlarning  bajarilishi  hech  kimni  qiziqtirmaydi);  2  —  qo‗l 

---

 

98 
ostidagilarga  faqat  rahbarning  ehtiyoji  va  qiziqishini  inobatga  olingan  holda  ta‘sir 
o‗gkaziladi (bu yerda qarorlarning bajarilishi faqat rahbarning manfaatini ko‗zlaydi); 3 
— boshqarish o‗zaro ta‘sir ostida amalga oshiriladi. Bu yerda qarorning bajarilishiga har 
ikkala  tomon  manfaatdor;  4  —  ta‘sir  qilish  faqat  bo‗ysunuvchilarning  ehtiyoji  va 
qiziqishiga asoslanadi. 
1,2 va 4 yondoshuvlar rahbar bilan xodimlar o‗rtasida qarshi harakatga olib keladi. 
Natijada  rahbar  va  jamoa,  rahbar  va  ayrim  xodimlar  ehtiyojlari  o‗rtasida 
nomuvofiqlikning  paydo bo‗lishiga sabab bo‗ladi. Shu sababli, rahbar motivlashtirishni 
faqat ehtiyoj va qiziqishlar yordamida amalga oshirishi lozim. 
Motivatsiya –bu firma maqsadi shuningdek shaxsiy maqsadlarga erishishda, mehnat 
samaradorligini  oshirish  uchun  ishchilarning  faolligiga  qaratilgan  menejer  ishidir. 
Quyidagi  savolni  ko‗rib  chiqishda  menejment  bu  muammoni  ikki  aspektga  bo‗ladi: 
sayohat motivatsiyasi, mehnat aloqalari motivatsiyasi. 
Sayohat  motivatsiyasi.  Sayohat  maqsadi  to‗g‗risidagi  axborot  birinchi  navbatda 
turistlik  bozorlarni  to‗g‗ri  tartiblarga  ajratish  va  maqsadli  bozorlarni  aniqlash  qaysikim 
turistlar  oqimi  va  mashrutlarini  boshqarish  modellarini  ishlab  chiqish  asosida  amalga 
oshiriladi.  Shu  bilan  birga  har  bir  guruh  a‘zosi  o‗zining,  guruhdan  tashqari  sayohat 
motivatsiyasi bo‗ladi.  
Shuningdek,  menejment  uchun  sayohat,  sayohat  sabablarini  qanday  qilib 
tizimlashtirish  kerak  degan  savolga  javob  topish  juda  muhim.  Bu  savolga  javob  uchun 
quyidagi  misolni  ko‗rib  o‗tamiz.  Masalan,  Janob  Sh.  arxitektor  bo‗lib  ishlaydi.  U 
Barselonada bo‗lib o‗tadigan konferensiyada ishtirok etish uchun taklifnoma oldi. Janob 
Sh.Ispaniyaga borish uchun  turli xil sabablari bor.  
Bir  tomondan,  uni  konferensiyaga  qiziqtiradi,  boshqa  tomondan  u  ishonadiki 
Barselonada  mart  boshida  issiq  bo‗ladi  va  u  quyoshdan  bahra  olish  mumkin.  Bundan 
tashqari yig‗ilishdan so‗ng bo‗sh vaqtlarida shahar bilan tanishish  va muzeylarga borish 
mumkin.  Bir  so‗z  bilan  aytganda  janob  Sh.ni  qanday  motiv  majbur  qildi,  qaror  qabul 
qilishga  va  sayohatga  borishga?  Ushbu  misoldan  motivni  ajratib  ko‗rsatish  mumkin 
emas.  
Vaziyat  shu  bilan  qiyinlashadiki,  sayohatga  chiqish  sabablari  eng  avvalo  uning 
ongida  joylashadi,  birinchi  rejada  esa  bir  nechta  sabablar  shakllanadi.  Aynan  shuning 
uchun  sayohat  motivatsiyasi  haqida  gapirish  kerak.  Shu  bilan  bog‗liq  holda  sayohat 
motivatsiyasining 5 ta asosiy guruhini ajratib ko‗rsatish mumkin. 
Jismoniy  motivatsiya.  Jismoniy  motivatsiyasi  dam  olish,  da‘volanish  va  sportga 
ajratiladi.  Agar  sayohatning  asosiy  sababi  jismoniy  kuchni  tiklash  bo‗lsa,  birinchi 
o‗rinda  dam  olish  turadi.  Agar  sog‗liqni  tiklash  kerak  bo‗lsa,  hal  qiluvchi  omil  bo‗lib 
da‘volanish  hisoblanadi.  Agar  sayohat  davomida  birinchi  navbatda  tananing  harakat 
qilishi  va  chiniqish  bo‗lsa,  bunday  holatda  muhim    jismoniy  motivatsiya  bo‗lib  sport 
hisoblanadi. 
Ruhiy  motivatsiya.  Muhim  ruhiy  sayohat  motivatsiyasi  bo‗lib,  har  doimgi  ruhiy 
charchoqliklardan ketish xohishi va vaziyatni o‗zgartirish hamda dam olish uchun biror 
bir yangiliklarni ko‗rishdir. Ruhiy motivatsiyaga, shuningdek taassurotni yangilash ham 
kiradi.  Bu  ikkala  motivatsiya,  jismoniy  va  ruhiy-zamonaviy  turizm  to‗g‗risida  qanday 
qiziqish uyg‗otsa, menejment samaradorligida ham shunday bo‗ladi. 

---

 

99 
Madaniy  motivatsiya.  Ko‗p  odamlar  sayohat  davomida  o‗zlariga  kerakli  ijtimoiy 
aloqalarni  izlaydi.  Ular  boshqa  sayohatchilar  bilan  aloqa  qilishga,  ahillashadi  yoki 
mahalliy  aholi  bilan  tanishishni xoxlaydi. Bu guruh motivatsiyasining asosiy ma‘nosini 
do‗stlar, yangi tanishlar va qarindoshlarni ziyorat qilishni tashkil qiladi. 
Shaharlararo  motivatsiya.  Ma‘no  jihatidan  jismoniy  va ruhiy motivatsiyadan keyin 
shaharlararo  motivatsiya  turadi.  Bu  guruh  motivatsiyasiga  boshqa  mamlakatlar  bilan 
tanishish,  ularning  odatlari,  urf-odatlari  va  tillari  bilan  tanishish  kiradi.  Bu 
motivatsiyasiga  ega  kishilar  o‗z  shaxsini  rivojlantirish  maqsadida  sayohat  qiladilar. 
Bundan tashqari bunday sayohatchilarning maqsadi boshqalarni qoyil qoldirish.